Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Toko Online terpercaya www.iloveblue.net
Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Wednesday 23 September 2009

Kawéntenan Kruna Puputan

Sampun sering iraga mireng kruna puputan. Wénten tatiga puputan ring Bali, inggih punika Puputan Badung, 20 Septémber 1906; Puputan Kungkung, 28 April 1908; lan Puputan Margarana, 20 November 1946. Sakéwanten taler wénten perang sané nénten nganggé istilah puputan, sekadi Perang Buléléng, 26 Juni 1846 lan Perang Jagaraga, 1848-1849.

Kruna puputan mawit saking puput. Kruna turunan saking puput minakadi muputang, puputang, kapuput, miwah puputan. Kruna puput pateh ring kruna pragat. Muputang dadosné mragatang, puputang dadosné pragatang, kapuput dadosné kapragatang, sakéwanten puputan nénten ja dados pragatan. Kawéntenan kruna puputan punika wiakti tawah yén imbangang sareng kruna turunan puput siosan.

Puputan ri tepengan puniki maartos perang utawi yuda ngantos puput utawi pejah mélanin panegara/kerajaan pinaka swadharmaning negara. Mapuputan utawi maperang/mayuda ngantos puput. Puputan kalaksanayang riantukan nénten wénten malih prasida nglimbakang babaosan utawi diplomasi pantaraning negara/kerajaan sané maprakara. Yéning nénten prasida nglarang babaosan utawi utsaha diplomasi pantaraning negara sané maprakara raris wénten siat, biut, ieg, padu, yuda, rusak, usak, uug, miwah sané lianan. Kruna-kruna punika maarti pateh tekéning perang.

Santukan akéh kawéntenan kruna martos perang, tur malarapan antuk sejarahnyané, iraga patut prasida ngangén kruna inucap mangda manut ring kawéntenannyané. Yéning tureksain frasa sané nganggé kruna puputan wantah Puputan Badung, Puputan Klungkung, lan Puputan Margarana, dadosné kewéntenan puputan puniki spesifik pisan. Kruna puputan dados kagentosin antuk kruna perang, nanging nénten dados kagentosin antuk kruna sakadi siat, biut, ieg, padu, yuda, rusak, usak, lan uug.

Wénten sané nyambatang Perang Badung sakéwanten nénten wénten sané nyambatang Uug Badung utawi Rusak Badung. Yéning sulurang ring kawéntenan Geguritan Rusak Buléléng, perang ring Buléléng punika kawastanin Rusak Buleleng. Ring masyarakaté katah kauningin dados Perang Buléléng. Siaté nglawan Belanda punika, ring masyarakat Buléléng, nénten kawastanin Puputan Buleleng.

Dumun duk tanggal 20 November 1946, manut sejarah ring Désa Marga wénten perang Laskar I Gusti Ngurah Rai ngarepin pasukan Belanda ri tengahing abian jagungé. Perang punika raris kawastanin Margarana sané taler maartos Perang Marga utawi Puputan Marga. Kasuén-suén akéh taler anaké nyambatang “Puputan Margarana”. Genah perangé punika mangkin kawastanin Margarana. Margarana sampun kaanggé wastan genah. Ring Denpasar, wénten kalih lapangan sané mawasta Lapangan Puputan, Lapangan Puputan Badung lan Lapangan Puputan Margarana Ring Lapangan Puputan punika mangkin akéh anak ngadol jagung bakar.

Yéning rereh ring basa Sanskerta wénten kecap raņa ‘rasa seneng’, raņa karman ‘peperangan’, raņa ksetra ‘genah perang’, raņa yajňa ‘korban perang’, miwah sané siosan. Raņa ring basa Sanskerta miwah basa Jawa Kuna punika kaanggé ring Margarana, wantah nyihnayang perang utawi puputan.

Sané siosan malih yuda ring basa Bali mawit saking yudh, basa Sanskerta sané madué artos kakalih: ksatria lan paperangan. Wénten Bharatayudha sané ngalimbakang indik perang pratisentanan kulawarga Bharata.

Wénten kruna gaņa sané maartos rombongan, pasukan, serdadu. Ring Jawa Kuna, wénten kruna raņânggana martos genah paperangan. Gaņa punika taler martos perang. Basa Bali mangkin nyelang kruna saking basa Sanskerta miwah Jawa Kuna sakadi kruna gaņa, raņa, yudh(a) kadadosang basa Bali dados gana, rana, lan yuda.

Cokorda Ngurah Gede Agung sané mantuk duk Puputan Badung kaparabin Cokorda Mantuk ring Rana, santukan ida mantuk ring tengahing puputan. Nanging, yening pineh-pinehang, napi mawinan I Gusti Ngurah Rai nénten kaparabin Gusti Ngurah Mantuk ring Rana?


sumber: http://imadesudiana.wordpress.com/category/artikel-berbahasa-bali/

No comments:

Post a Comment