Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Toko Online terpercaya www.iloveblue.net
Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Wednesday 20 July 2011

Lumut-lumut Watulumbang : Ngelidin Lekad Melaibin Mati

Liu mula soroh bancana. Ada bancana di gumi. Ada bancana di awak. Bancana di awak padidi adanina Angga Bancana. Upaminé, ngelah mata dadua, kéwala sing nepukin apa-apa, mati koné matan awaké.

Kéto masih ngelah kuping dadua, kéwala sing ningeh apa-apa, mati koné kuping awaké. Yén usud kulité sing masa apa-apa, mati kone kulité. Seka besik koné nyama di tengahan awaké mati. Ngelah angkihan akatih, masih mani puan lakar pegat. Yén pegat angkihané, mati koné awaké.

Sing ada mati prajani. Ané ada mati sekabedik. Ada matané malunan mati. Ada kulitné utawi kupingné malunan mati. Ada masih pepinehné mati malunan. Angkihan koné siduri mati.

Nyén ané sing mati-mati?

Yén ahli agamané takonin, orahanga atma ané sing mati-mati. Liu satuan ahli agamané indik atma ané sing ngenah. Patuh cara ahli purbakala takonin unduk dinosaurus, mekejang cara tawanga, yadiapin ia sing taén nepukin dinosaurus. Kéto masih anak ané sing nawang apa-apa unduk Satyaloka, bisa ceramah lemah peteng unduk Loka ané paling tegeh dija kadén ento. Yén seken-seken nawang, bedik koné satuané.

Nyén ané sing mati-mati?

Yén ahli tattwané takonin, kéné pasautné. Apa ané sing lekad, sing koné lakar mati. Untengné, sekancan ané lekad, pasti lakar mati. Ada ané lekad uli taluh, ada uli biji, ada uli basang I Mémé, ada lekad uli di keneh I Bapa, ada lekad uli buddhin Sang Yogiswara, ada ané lekad uli batu engkag, ada masih ané lekad uli awakné padidi. Kéto koné induk ané sing mati-mati manut tatwané.

Mekejang ané lekad lakar kena bancana (= mati) sawiréh ané lekad ento ngelah angga. Kéto koné rumusné. Kija lakun melaibin mati?

Péh! Nyukeh-nyukehang dogén petakon awaké. Yén awaké dueg ngaé petakon, masak sing bisa awaké ngaé pesaut. Yén bisa awaké negul, ngudyang awaké sing bisa ngelésang. Yén awaké bisa ngelidin lekad, sinah awaké lakar bisa melaibin mati. Kénkén, bisa awaké ngelidin lekad ané pidan?

Jani liu ada petakon tidong-tidong, sesukat liu ada dharmawacanan nyén kadén. Liu ada petakon joh-tegeh, ulian bisa maca hanacaraka data-data kéwala. Mara lulus kursus méditasi mesertifikat, langsung mukak kursus mecabang-cabang mebunga-bunga.

Petakon awaké padidi waspadain. Ulian petakon, awaké ngejoh-ngejohang uli tetujon. Kéto masih tungkalikané, ulian petakon, awaké maek-maekang tekén tetujon. Cara nak metapa, petakoné cara gegodan. Yén di lawasé gegodan marupa bidadari jegég mentul. Jani gegodane marupa petakon cara misi kéwala ngelengehin.

Yén saja petakon pesu uli di ati, pasti pesautné ada ditu di atiné. Kéwala yén petakoné madasar karirihan, sing ada pesautné. Sastrané koné sing mesaut, yén takonina olih anak ririh. Sastrané lakar mesaut tur mekenyung manis, yén ketakonin olih anak bakti-subakti saking ati.

Koné yén ada anak pangenahné cara suci, waspadain. Yén ada nak ngaku belog pang kadéna bek misi cara ilmu-padi, kelidin. Yén di keneh awaké jeg ada petakon ririh, turéksain. Sawiréh liu anaké sing neked-neked, ulian petakon ulian pesaut.

[ibm dharma palguna]*
www.balipost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang : Ngopak di Karang Suwung

Ané madan ibi suba liwat. Ané madan jani sing bakat gisi. Né madan bin mani tondén teka, sing tawang. Awaké cara mejujuk di pempatané. Baongé kenyel makikepan kangin kauh kaja kelod. Batisé ngejer. Terasé pengeng. Matané makunang-kunangan.

Awaké teka mai ka guminé melalung. Mulih kema makaput tikeh mabungkus kain putih. Ngorahang nyuciang awak, manjus dogén tondén bisa. Dugase lekad panjusanga tekén reramané. Mani mati masih panjusanga tekén kramané. Kenehé merambang-rambang. Ulian data-data bakat rambang. Ané joh kepungin melaib labuh. Ané paek kutang di jalan mula.

Widhi koné tongos megantung. Wasa koné tongos maenjekan. Widhi Wasa koné Sang Hyang. Kadén ditu kadén dini. Alih sing tepuk. Antosang sing teka. Sabilang wai ngajum-ngajum Widhi. Ngenem bulan ngodalin. Penjor metanem nganti dasar gumi. Muncukné ngancuk langit. Tolih tuun sing ngenah. Tolih menek sing tepuk. Dija kadén ada langit éndép. Sing ada tembok bolong, ketipat nasi pasil.

Paosé gelekang. Yéh mata anggon mesugi. Peluhé anggon meambuh. Nganti keriting bulun sipahé, ulian panes awaké uli di tengahan sirah. Dingin rasan kulité uli di sisi. Apa madan baju? Apa madan saput? Apa madan tungked? Makejang suba pragat di sastrané. Makejang suba paripurna di agamané. Di yadnyané suba luihing utama ning utama.

Kéwala ajak makejang mekedipan barong. Kipekané sengap. Sabilang ada munyi makrésékan bayuné tengkejut. Sing tawang apa lakar teka. Mirib ada bancana. Mirib Betara duka. Mirib ibu pertiwi sedih. Mirib bapa akasa ngambul. Jerat-jerit nunas ica. Gelar-gelur mamantra. Nguyeng klénéng klentang-klenting. Buron suba magorok. Capung suba matunu. Batu suba matambus. Sami katur menék tuun.

Gong gedé, gong cenik, sami matabuh. Kobéré merajah aéng. Tedungé cara pajeng jagat. Di kétoné makejang suba lebih. Sing ada kuangan. Lebih ento madan kuang. Di kenehé tongos ané madan kuang. Buka ada ané sing misi. Cara ada ané nyanyap. Ada ané sangsi. Suba neked dija kadén pajalané jani. Apa guminé nu maputer ngiterin surya. Apa awaké dogén ané maputer nuluh indriya ngiderin keneh.

Patakon akatih, sautiné aji dharmawacana. Mara nakonang isin ipian, konkoné macaru gedé. Bhutakalané koné galak-galak. Panunggun karangé kuangan kopi. Déwan pempatané ngambul. Bedogolé kuangan loloh. Siap selem sambehin injin peteng-peteng. Déwéké makaca selem, baanga susu kadén kopi. Lén sakit lén ubadin. Liu anak lengeh ulian lebihan ubad.

Terasé panes kadén ulian “pemanasan global”. Sing tawang ulian lebihan mantra. Salah sembah salah surud. Orahang awaké patuh ajak makejang. Dija ada rerama nyembah panak? Dija ada panak nyembah cucu? Nyeh tekén Durga ulian aéng. Bani tekén Saraswati ulian jegég. Lek nampi pipis, kadén sing ada déwa di pipise. Bani nyeraya peteng-peteng ka tongos tenget, sing bani jujur tekén awak.

Kéto yén awaké ngopak di karang suwung. Salingan jlema, legu gén sing ada ningehang. Jani suba koné jaman reformasi. Apa dadi orahang. Apa dadi sing dingehang. Betara gelah ajak liu. Beneh gelah padidi. Dresta kenyat anggon sikut. Nyen sing setuju puikin. Mani mati depin baanga sema. Ho ho ho sopo wani lawan ingsun!

ibm. dharma palguna
saking: www.balipost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang : Tulis Gidat

Ada koné anak tulis gidatne melah. Ada koné ané tulis gidatné jelék. Ané tulis gidatné melah, nasibné melahan koné tekén né tulis gidatné jelék. Cirin nasib melah, apa né antosang jeg teka. Ane alih jeg tepuk. Ané kenehang jeg bakat. Bibih belus, enceh parus, pules tulus.

Cirin nasib jelék, satuwuh idup ngantosang, ané antosang sing teka-teka. Salingan lakar ngidih, nyilih gén sing maan. Sing taén tepuk apa ané alih. Ané nyedodog di arepan mata sing tepuk. Kema-mai mapinunas, cara nak sing kalugra. Apabuin kapireng olih Ida Bathara, mirib bhutakala dogén sing rungu tekén pinunasné.

Sabilang peteng meték igan-igan umah, ané edotang sing taén bakat. Sakancan ané bakat baca sing ngerti. Apa ane bakat ngerti, sing inget. Apa ané inget, sing penting. Apa ané penting, sing tawang. Apa ané tawang, sing kanggo.

Awaké cara sampi mategul di punyan kayuné. Iteh majalan ngiterin punyan kayu. Kadén awaké suba majalan joh. Tau-tau telah bayuné di jalan mula. Lén ané pinehin, lén ané tepuk. Kéto koné yén tulis gidaté jelék.

Nyén ngorahang kéto? Nyén kaden. Dapatang suba kéto papineh anaké makejang. Ada koné masih tulis gidat ané saru. Buin aget. Buin lacur. Buin menék. Buin ulung. Orahanga tulis gidaté ento bekel uli di ka-ditu-an.

Ditu dija to? Ditu di tongos awaké pidan satondén lekad dadi jlema. Dija to? Ditu di tongos awaké di subané mati mani puan. Dija to? Ditu, sing Dini!

Kéto papineh anaké unduk tulis gidat. Makejang koné anaké ngelah tulis gidat padidi. Sing koné tulis gidatné dadi ubah prajani. Sawiréh tulis gidat suba pragat koné Ditu, sing dini.

Lén buin munyin sastrané. Gidaté ento koné langit di awak. Yén matané kedat gidaté sing tepuk. Yén matané ngidem, gidaté ngenah cara langit peteng dedet. Makelo-kelo peteng langit gidaté dadi galang cara langit pelung nginggung.

Yén terus telektekang aji ngidem, data-data koné buin tepuk buin ilang. Tungkul ngidem, tungkul mabalih data-data, kelangen koné kenehé. Yén suba kadung kalangenan, ungsep lantas tekén tetujoné ngidem.

Apa tetujoné mabalih langit-gidat aji ngidem? Tetujoné ngidem boya ngelamun. Boya mabalih data-data. Boya ngambulin gumi sakala. Boya ngambulin palekadan dadi jlema. Ada koné tetujon ngidem, apang nepukin tulis gidat di langit ané ada di gidaté. Tulis gidat di langit-gidaté sing koné patuh tekén bekel palekadan ané marupa nasib jelé melah. Sastrané nuturang, tulis gidat di langit-gidaté patuh koné cara kunci rahasya. Lakar gena ngelah kunci rahasya?

Yén bisa nganggon kunci rahasyané ento, tur bisa ngungkabang langit di gidaté, lakar tepuk koné apa ané sing ngenah. Lakar dingeh koné apa ané sing masuara. Inget koné awaké tekén apa ané sing kapineh. Ento koné madan bétél. Bétél artiné bolong. Langité ané bolong.

Yén saja kéto, nguda lén pangresep kramané tekén tutur sastrané?

Mula biasa koné kéto. Kramané majalan ngauhang, sastrané nujuhang ba dangin. Yén majalan semengan nganginang, lawatané seng kauh. Yén majalan lingsiran beneng kauh, lawatané séng kangin. Ento krana, badingang malu kenehé yén makita nuluh jalan mabading. Apang sing saling tungkasin awak ajak lawatané.

ibm. dharma palguna
saking: www.BaliPOst.co.id

Tuesday 21 June 2011

Lumut-lumut Watulumbang (127) : Maca Saru

Jagat Bhuwana Agung koné cara buku gedé. Uli di muncuk Sapta Lokané nganti bongkol Sapta Patalané bek koné misi tulisan kéné-kéto apa kadén. Ada tulisan bunter-buter cara matanai cara bulan. Ada tulisan mebucu-bucu cara bintang. Ada tulisan gobané sing magoba cara ambun cara gulem.

Kénkén, lakar baca ento makejang?

Kéto masih jagat Bhuwana Alité koné cara buku cenik. Sing masih telah-telah baan maca uli di tungtung ing rambut nganti tulisan ané ada betén telapakan batis. Ada tulisan majujuk. Ada tulisan nyungkling. Ada tulisan bah ngandang. Ada tulisan pasah. Ada tulisan démpét. Ada ané matumpuk-tumpuk. Ada ané samrag sabilang bucu. Bek koné jagat Bhuwana Alité misi tulisan apa kadén kéné-kéto.

Kénkén, lakar baca ento makejang?

Cara ngelah tuak abungbung. Sing telah ban nginem. Yén kutang pedalem. Omanang masem. Kéto koné tulisané, yén sing baca, sing memunyi. Yén sing mamunyi, sing idup. Yén sing idup, kema-mai awaké megrondotan ngaba tulisan mati.

Patuh cara saang tuh paselengkat-paselungkit ngebekin jalan ngentukin batis. Yén bisa ngidupang, ngendih apin saangé. Murub apiné, saang ané tuh dadi abu. Abun kayu dadi anggon ngilangang lengis ané nékét di peraboté. Abun tulisan dadi anggon bhasma. Yén rambuté magosok aji bhasman tulisan, madan maambuh. Yén muané mesiam aji bhasman tulisan, madan mesugi. Yén batisé kena bhasman tulisan, madan mebasuh. Apa ento maambuh, mesugi, utawi mabasuh yén sing mula mersihin awak?

Kéto koné dadiné yén saja bisa memaca. Maca mateges ngidupang aksara. Ngidupang aksara mateges ngendihang api. Ngendihan api mateges ngaé bhasma. Mabhasma mateges masucian. Masucian koné tetujon anaké mamaca.

Téori luung dingeh di kupingé. Lemuh kemikan bibihé ngomongang teori. Sing kéné sing kéto, kénkén carané mamaca?

Béh, ento petakon mabalik kuri adané. Mamaca ento pelajahan kelas nol di taman kanak-kanak. Yén maca “A” enggangang koné bunguté. Yén maca “U” bujuhang koné bibihé. Yén maca “M” enggepang koné bibihé.

Yén maca hanacaraka, hapalang malu tulisané, lantas mlajah ngamunyiang. Kéto yén maca tulisan di buku. Yén mara nawang hanacaraka, kanggoang maca lengkara i mémé nunu lélé. Yén suba nawang data(data) sawala, dadi maca lengkara Tulukin saang gedebong. Yén pelekutus aksarané suba tawang, dadi maca lengkara Tepuk api dong ceburin.

Lén koné yén maca tulisan di awak. Yén tulisan di buku tepuk ulian kedat, tulisan di awak tepuk ulian ngidem. Mabading koné kedat tekén ngidem. Yén maca tulisan di buku, munyiné pesu ka sisi uli di tengah. Yén maca tulisan di awak, munyiné pesu uli di tengah mapuliseran di tengah.

Awinan badingang koné malu kenehé. Sing perlu madingang buku, apabuin madingan gumi. Yén suba biasa madingang keneh, mara lantas muruk ngamunyiang aksara.

Maca aksara saru, sing dadi aji nelik. Maca aksara sing ngenah, sing dadi aji nengeng. Mamaca patuh cara mamancing. Mancing api nganggon panes, mancing bé maumpan bé, mancing suara aji suara. ibm. dharma palguna


saking: Balipost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (124) : Gedong

Apa krana adanina Gedong Batu? Apa ulian malakar aji batu, apa ulian dadi anggon tongos nyimpen batu luih? Nguda madan Gedong Wesi, apa krana malakar aji besi, apa krana dadi anggon tongos nyimpen sanjata sarwa wesi? Keto masih ane madan Gedong Sari, ulian malakar aji bunga, apa ulian tongos nyimpen sari-sari?

Kanggoang mara bisa ngaé patakon. Tondén bisa ngaé pasaut ané dadi pakidihang ka pasih. Makejang koné anaké ngelah Gedong Batu, utawi Gedong Wesi. Gedong Sari di tengahan awakné, kéwala liunan koné gedongné puyung. Apa lacur apa sugih adané yén ngelah gedong kéwala puyung?

Kanggoang awaké mara bisa bares makidihang patakon tekén anak sugih. Yén ada anak sugih demit makidihang pasaut, depang suba ia dadi dedemit. Awaké sugih liu ngelah patakon, patakoné jani dum, pang kadena sing demit.

Apa adan gedong tongos nyimpen mantra? Mantra ané kenken masimpen di Gedong Sari? Apa gedongé ento tenget tur makunci? Dija alih kunciné? Apa kunciné ento masih marupa mantra? Apa koné ané madan mantra pangunci? Kénkén carané muter kunci apang gedongé maampakan? Yén ilang simpenan mantrané yadiapin suba makunci di gedong wesi, dija tongos pelihné?

Liu enu patakon ané nyandang pakidihang tekén anak sugih. Patakon mula pakidihang, sing dadi simpen di gedong. Yén suba telah patakoné bakat pakidihang, celepang koné awaké ka tengahan gedongé. Sing dadi macelep ngaba patakon. Sing masih dadi ngaba pasaut uli di sisi. Yén gedong bek misi pasaut, sing buin dadi gedongé anggon nyimpen batu, wesi, sari.

Sing dadi maatehang. Sing dadi ramé-ramé. Sing dadi uyut. Nyilib-nyilib koné yén macelep ka tengahan gedong. Yén sing ngaba kunci, utawi yén sing bisa nganggon kunci, pragat getok-getok jelanan gedongé sambilang menganjali "Om Swastyastu".

Sing dadi manganjali gelar-gelur. Yén sing meampakan jelanan gedongé, buin getok-getok, buin manganjali. Kéto terus nganti maampakan jelanan gedongé, yén saget awaké aget.

Yén awaké sing aget, ulian karmané sing neked ditu, kanggoang dadi bedogol di arep jelanan gedongé. Ada bedogol masaput putih kuning. Ada bedogol lolohin. Ada bedogol ngejingit. Ada bedogol mapajeng.

Nguda buin ngetok jelanan, awaké suba di tengah? Kéto munyin anaké sugih. Badinganga satuané. Awaké lacur dadi paling. Awaké iteh ngetok-ngetok jelanan kadén awaké di sisi, sabilang peteng ngantosang jelanané maampakan. Sing tawang yén awaké koné suba madan di tengah. Uli di tengah ngetok-ngetok, pantes sing ada ané ngampakang jelananané. Lakar nguda ngetok jelanan yén awaké suba di tengah?

Lacur adané yén sing ngeh tekén awak padidi madan jelanan. Nguda awaké uli di tengah ngetok-ngetok ka sisi. Ané ngetok awaké, ané ningehang masih awaké, ané ngampakang jelanan masih awaké. Ané madan gedong sari masih awaké. Sugih adané yén suba ngeh.

Sukeh ban ngresepang. Awak mula sing biasa ningeh munyi tan pasuara. Sing tawang dija bongkolné dija tangguné. Sing nyidang nugtug. Sing bakat baan nuduk. Jani dingeh jani ungsap. Kadén ngerti, pelih baan nampi. Sastra lantas orahang sing dadi anggon. ibm. dharma palguna


saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (123) : Mabaju Agama

Ngalahang anak mabaju dekil, lawan koné aji mabaju kedas. Ngalahang anak mabaju kedas, lawan koné aji sing mabaju. Ngalahang anak sing mabaju, carané aluh, depin koné runguanga!

Péh, nyén ngelah ilmu baju ento?

Nyén kadén. Nak cara angina. Dingeh munyiné sing tepuk gobané. Ngalahang sameton ring dharma-politik sing perlu maperang cara di Baratayuddhané. Cukupan koné nganggon ilmu baju.

Perang cara janiné koné perang baju. Ada perang makekeh-kekehan boong baju. Ada perang mategeh-tegehan lengen baju. Ada perang aéng-aéngan warnan baju. Nganti ada perang pada-pada ngelés baju. Ngelés baju sing patuh tekén malalung.

Liu enu jurus baju ané mungguh di munyin anginé. Baju ané paling luih koné baju masikut sastragama. Sangkané ulian baju sastragamané ento, liu anak bisa kecag-kecog cara semal. Buin mekecog ka agama, buin makecog ka potilik, buin makecog ka budaya, buin makecog kija kadén. Nguda kéto?

Sastragama tenget, kéwala liu anaké makita kema. Yén suba liu anaké kema, ramé tongos ané madan sastragama ento. Ilang tengeté ulian bes ramé. Ané rahasia dadi cara omongan di peken. Mula saja liu anaké demen ngomongan ané tenget-tenget. Apabuin ané ngomong dueg mabanyol, ané rahasia dadi kakedékan.

Mula baju sastragama nekepin ané polos-polos di awaké, kéwala sing bisa nekepin ané pengit-pengit. Sing ada baju bisa nekepin bo. Mawinan liu politikus-agama ulung magelebug cara léak kena Aji Kreket. Aget sing dadi kelidin, suud dadi politikus balik ngurus agaman anak liu. Aluhan koné ngurus agama, sawiréh warnan agamané jani suba seragam cara baju.

Apa agamane ento yen sing mula bajun-awak. Sing beda teken politik ane mula saja baju. Keles baju agama, saluk baju politik. Embus baju politik, anggon baju agama. Suba biasa kéto uli pidan nganti jani. Awinan kuangan yen awake ngelah baju tuah abesik. Idup cara jani perlu ngelah baju lénan. Yén sing laku di politik apang bisa macelep ka agama. Kéto masih yén suba med ngitungan agaman anak, apang bisa maceliak-celiuk ka jagat warna-warni.

Yén mula sajan-sajan sing ngelah baju, bajun anaké silih. Jeg saluk. Agamawan mabaju politik suba biasa. Politik mabaju agama suba lumrah. Cara di satuané, raksasa bisa nganggon ketu. I Cangak bisa mabaju putih kuning. Cara di drama gongé, nak buduh bisa dari raja, madan raja buduh.

Sujatiné keneh manusané ané maputer-puter. Kéwala jagat pelihanga. Ento orahanga pailehan gumi. Kéto bédanyané yén melihang gumi. Guminé sing bisa masaut. Yén manusa pelihang, ia bisa puik. Bisa dadi musuh. Bisa ada perang babad. Bisa ada perang sastra. Perang dresta. Perang kemulan.

Suba lantas keto, satua masih pelihanga. Orahanga satuané mabading, sing nganut jaman. Baju orahanga luihan tekén kulit. Kulit cara luihan tekén daging. Daging cara luihan tekén tulang. Tulang cara luihan tekén sumsum. Sumsum cara luihan tekén bolong. Bolong luihan tekén puyung.

Melah-melahang nuduk munyi, pang sing pelih ban ngresepang! Melah-melahang negak pang sing belus jité. Sing joh politik tekén agamané. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (122) : Tungked Kéwala

Ada Topéng Tua, kéwala sing matungked. Ada sulinggih muda, kéwala liu ngelah tungked. Ada Kaki Tua, batisné kéwala tungked. Unduk apa né? Né unduk tungked kéwala.

Taén mabalih Topéng Tua? Topéng Tua ané paling tua sing nganggon tungked. Srandang-sréndéng pajalané. Angsur-angsur angkihané. Sabilang bucu marérén. Kéwala anaké mabalih demen atiné. Sing ada né ngenjuhin tungked.

Topéng Tua saja-saja gama tua, yadiapin sing maciri aji tungked. Mirib ento krana, orahanga Topéng Tua sing taen kelangan tungked. Mula saja keto, anaké sing taén kélangan apa ané sing akuina gelah. Dija ada nak sing ngelah tungked kélangan tungked?

Lén yén sulinggih. Ané madan sulinggih anak ané ngelah linggih ané luih. Tungked sing patuh tekén linggih. Tungked ento srana anggon majujuk utawi majalan. Linggih ento tongos negakang jit.

Yén sulinggihé mejujuk utawi majalan, ia ngaba tungked. Yadiastun sulinggihé ento kari anom, kari siteng, kari mabayu walaka. Langah ada sulinggih ngelah tungked abesik. Liunan sulinggih ngelah tungked lebihan tekén dadua. Yén sulinggihé luas muput, sing liu ngaba tungked, kéwala abesik. Tungked ané lénan simpena apik cara koléksi.

Yén sulinggih ngaba tungked, ento suba biasa uli pidan nganti jani. Mirib nganti bin mani buin puan sulinggihé tetep ngaba tungked. Ngaba tungked artiné sing patuh tekén nganggon tungked. Ada ané ngaba tungked aji nenteng. Ada ané ngaba tungked aji nyepit di lengené. Langah ané seken-seken ngangon tungked.

Sulinggihé majalan di malu. Pangiringné di duri. Pamargin sulinggihé mantep. Cokorné kari siteng. Angkihané mapranayama. Bayuné gedé. Peliatné cara mawibawa. Kipekané sada baat. Mirib ento krana tungked sulinggihé liunan cara tongkat komando. Sangkané ada baos, cara sulinggih kélangan tungked! Mula saja koné taen ada sulinggih kélangan tungked. Mula apa ané gelahang ané lakar ilang. Kéwala yén ada sulinggih ateken lambang, utawi sulinggih matungked sastra, sing bisa nak lén ngamaling tungked sastrané ento.

Tungked Sastra koné ané lakar ngatehang sulinggih majalan ngojog sangkan. Sing ada koné paran lénan tekén sangkan. Tegesné, uli dija pidan awaké teka ka guminé, kema buin awaké mulih. Ada jalan beneng. Ada jalan maputer. Ané beneng cara semat. Ané bunter cara tamas.

Yén I Kaki Tua lén buin. I Kaki Tua saja-saja matungked. Tungkedné saja-saja cara batis. Yén sing matungked, sing nyidang I Kaki Tua majujuk. Apabuin lakar majalan. Apa buin lakar malaib. Sangkané ada baos, tungkedé anggon gegisian. Sing nyandang buin raosang kénkén yén I Kaki Tua kélangan tungked. Kénkén idupé tua yén sing ngelah gegisian.

Unduk apa né? Yéh buin Pak matakon. Né unduk tungked! Ada topéng tua kéwala sing matungked. Ada sulinggih muda kéwala liu ngelah tungked. Ada Kaki Tua sing lénan batisné kéwala tungked.

Ané madan tungked kéwala ento ané baosanga ateken lambang. Dadi masih orahang gegisian Kaki Tua. Nak saja, yén sing magisian srandang-sréndéng awaké tua. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (121) : Sing Ulian Sing

Lekad dadi macan apang cara macan. Sing dadi macan milu-milu vegetarian cara sampi. Yén macan milu vegetarian, ilang taksun macané, taksun sampiné masih sing bakat. Nak mula sing ada macan mataksu sampi.

Kéto masih lekad dadi sampi apang cara sampi. Sing dadi sampi milu makeruyuk. Yén ada sampi makeruyuk, ilang taksun sampiné, taksun manuk masih sing bakat. Mula sing ada sampi mataksu manuk.

Kéto masih dadi katak apang cara katak. Sing mataksu yén katak milu magriyengan cara Tamulilingan. Bojog apang cara bojog. Sing mataksu bojogé yén bareng ngaé umah cara kedis Mayar.

Béh! Béh! Béh! Aluh ban nuturang. Sukeh yén jalanin. Lekad dadi panak macan bergaul ajak panak sampi. Demen atiné orahanga bisa mabrata. Sing kena bé matah, ten keni daging lebeng. Pragat ngutgut don-donan cara buron maraga putus. Enduk lantas bayun macan-awaké. Bunguté enggep cara monabrata sing ngomong-ngomong. Wibawan calingé sing ngenah. Kukuné kepud. Mata ané galak makunang-kunang cara sentir kuangan lengis. Alas wayah orahang sunya. Teka maling bakat sambut aji “om swastyastu”. Malingé magedi “om shanti shanti shanti” panganjaliné. Ngik-kik malingé kedék nepukin macan masaput putih kuning cara sulinggih. Macané sing taén ngeh. Sabilang wai méditasi, nunggalang bayu sabda idep. Kenehné ngalih kalepasan, apang énggal suud dadi macan, tur énggal dadi sampi.

Cecirén apa to yén ada macan vegetarian? Yén guminé orahang cara buku, sinah macané ento pelih mamaca. Yén pelih ban maca, sinah pelih ban ngresepang. Yén pelih pangresep, dija ada unduk beneh di pajalané?

Pelih mamaca patuh tekén pelih paurukan. Iwang paurukan patuh tekén pelih milih guru. Jelék dadiné yén pelih milih guru. Luungan depin muruk kéné-kéto, yén sing nepukin guru seken-seken. Apang sing cara macan maguru ka sampi. Sampi maguru ka paksi. Paksi maguru ka lelipi. Lelipi maguru ka bikul. Bikul maguru ka macan. Guru sing pelih, muridé pelih milih.

Béh! Béh! Béh! Aluh ban nuturang. Sukeh yén jalanin! Jani saja ada sampi mekeruyuk cara manuk. Saja ada macan mabrata cara sampi. Saja ada bojog ngelah umah cara Mayar. Mula saja ada soroh bhuta makita dadi jlema. Mula saja ada soroh jlema makita dadi déwa. Di satuané liu para déwa makita tuun ka mercapada dadi jlema. Mula saja koné ada ileh-ilehan buka kéto.

Apa gunané nawang pelih, yén sing karuan lakar nepukin beneh? Yén macan mabrata orahang pelih, sing karuan macan ané sing mabrata beneh. Yén sampi mekruyuk pelih, apa saja sampi ané ngembék beneh? Yén bojog ngaé sebun orahang pelih, apa saja bojog ané kecag-kecog di punyan kayuné ento beneh?

Kénkén, suba bingung kenehé? Suba tepuk ané sing ngenah? Nak sing ulian magama lakar nepukin Widhi, sing masih ulian sing magama. Sing ulian rajin mabakti madan bakti, sing masih ulian sing taén mabakti. Kéto masih, sing ulian madingang ané pelih lakar tepuk beneh. Cutet kidemang matané. Dabdabang angkihané. Yén tepuk macan meditasi, liwatin. Yén dingeh sampi mekeruyuk, bongolang kupingé. Yén tepuk bojog ngaé sebun, depin runguanga. Yén saget tepuk goban awaké padidi, ento telektekang! [ibm. dharma palguna]*

saking: BaliPost.co.id

I Kedis Perit Mayah Utang

Olih Ida Madé Giur Dipta

Caritayang mangkin buron madan I Rasé sedek sedih ngungun tan painganan ngeling ia di tengahin jebag tan prasida pesu. Derika lantas ia nyelsel awak bes kedropon mara mangguhang bareng woh-wohan harum manis ané kepasang olih I Juru Boros. Lantas ia tan sumanangsaya kedroponan macelep kejebag inucap, mara ombesa woh-wohan inucap lantas makleseg kuri jebagé tan nyidayang ia pesu. "Sing buungan suba i déwék lakar mati anggona lawar miwah saté tekén Juru Boros ané ngelahang jebagé," kénten kaengan I Rasé sambilanga sedih.

Tan dumadé ada kedis kaliwat cenik madan I Kedis Perit, tangeh ia tekén kasedihané I Rasé. Lantas I Kedis Perit nesekang matinggah di duur jebagé. "Uduh kedis Perit kakéné lacuré tepukin icang, olasin ja tulungin icang apang buung icang mati. Yén prasida, kapiolasan Nyainé Kedis Perit lakar sing engsapang icang, lakar aba icang kanti mati, dumadak manian prasida icang mayah utang," raos I Rasé ngasih-asih saha ngetélang yéh mata. Kangen kenehné I Kedis Perit saha masaut ''Apa nyén kéto icang, suba tawang awak icangé kakéné cenik, kénkénang icang mapitulung kéné bakuh jebagé ené," pesaut I Kedis Perit. Jani kéné ja malu, I Kedis Perit nglanturang ngomong. "Baang icang galah ajebos, icang nu mapaitungan ajak timpal-timpalé." Lantas ia malecat makebur ngalih timpal-timpalné, ditu lantas ia ngadakang parareman ngarikrik daya winaya pacang mapitulung teken I Rasé.

Sawetara mekeloné apanalikan buin I Kedis Perit teka saha ngajak timpal-timpalne penyatusan liuné. Drika lantas I Kedis Perit ngomong ''Nah jani icang ajak timpal-timpalé makejang lakar mapitulung. Sakéwala cai patut nuutang pituduh icangé. Bin ajebos ajak makejang timpal-timpalé pacang meju mejunin Cai, tanggeang bon tain icangé ané berek. Yén pradé teka tukang boros ané ngelajang jebagé, kidemang matané tales angkihané apang cara buron mati. Nyak buka kéto," kasaurin nyak baan I Rasé. Drika lantas kedis perité ané panyatusan liunné mekejang meju mesuang tai ané mebo berek mejunin I Rase. Disampuné mekejang kedisé mekeber budal.

Caritayang mangkin I Tukang boros, nyagjagin pepasangan jebagané tepunika misi rasé malingkuh mati saha mebo berek pesan. "Beh sepanan i déwék nyagjagin, raséné mirib suba mekelo mecelep kanti mati kanti mauled mebo bengu," kénten keengan I Tukang boros sambilanga ngelésang tali jebag mukak kuri jebagé. Sada mecek cunguh I Tukang boros ngedeng mesuang I Rase kagelétakang di tanahé. I Rasé marasa déwékné sampun diwangan jebag lantas ia nyerejet angun saha malaib. I Tukang boros makesiab saha nyelsel tur ngomong buka kéné, "béh beburoné bisa nayanin i manusa," kaengan ipun. I Rasé buung mati, buung kedading lawar miwah sate sangkaning pitulung I Kedis Perit.

Gelisin satua kasuén-suén I Kedis Perit lantas nepukin kasungkawan sedih. Ané ngawanang, duaning panakné papitu bulunné mara tumbuh kumajaum di sebunné nongos di tengahin carik utawi sawah ané padinné ampun wayah. Anaké manyi ngalap pada ampun ngawit tuun sinah pacang tepukina panakné I Kedis Perit baan naké manyi, pastika pacang kaejuk kagoreng kanggon timpal nasi mapan panak-panakné I Kedis Perit déréng nyidayang makeber. Indiké nika ané kapidartayang olih I Kedis Perit teken I Rase. I Rase milu sedih tekén parindikan ané tepukina teka I Kedis Perit. "Nah Nyai da kéwéh, icang lakar mapitulung, inget icang mutang urip tekén nyai jani icang lakar mayah utang,"raosné I Rasé.

Caritayang mangkin ri kala anaké iteh manyi ngalap padi, drika lantas I Rasé ajak timpalne telung diri éwér ngédéngang déwék tekén tukang panyine. Buung ajaka mekejang manyi morosin I Rase kanti sanja. Kenten kawéntenané sabilang dina ngerigtig kanti pitung dina dereng lantas teked manyi di tongos sebuné I Kedis Perit. Tan dumadé ampun pitung dina sambrag bulun panakné I Perit mekejang nyidayang pada mekeber mekejang matinggah di punyan tiingé di sisin sawah paek tukad. Umung tur uyut munyin ipun kaliwat lega, ané pinih lega tuah méménné I Kedis Perit duaning mekejang panakné selamet buung kagoreng anggona timpal nasi tekén tukang panyiné.

Kénten daging satuané niki pinaka imba tur sipta majeng i manusa. Patut saling tulungin sampunang nyapa kadi aku "mati iba idup kai".

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (117) : Ageté Sing Dadi Kelidin

Kéné suba ageté lekad dadi jlema. Mara némblés ka guminé suba ngelah guru. Patpat liuné. Ada madan guru rupaka, guru swadhyaya, guru wisésha, ada ané madan guru pangajian. Nto mara ané patpat. Ada masih guru lénan. Guru kéné. Guru kéto. Sujatiné liu sajan ada guru. Sing kena ban meték.

Kéné suba ageté dadi jlema. Ulian liu ngelah guru, sing ada petakon sing ngelah pesaut. Makita nawang ané ada di tengahan basang guminé, ada guru ané nututurang indik buka kéto. Makita nawang isin langit ané duuran tekén langit paling duur, ada guru ané nuturang unduk ento. Apa buin? Yén makita nawang kénkén pajalan atma di subané mati, kénkén di neraka, kénkén di suargan, kénkén yén buin lekad dadi jlema, dadi buron, dadi entik-entikan, makejang ento guruné bisa nyautin.

Kéto ageté dadi jelema, yén bisa matakon sinah maan pasaut. Sing ada ané sing sambatanga tekén guruné. Uli dakin kukun gumatat-gumitit nganti tungtung rambut Betara Siwa ada koné satuané. Ada koné pangupakarané. Uli di kenyung manis widyadara-widyadari nganti dukan Betara Guru ada koné pula-pali, induk-unduk, tata-titi, lan dudonan panebusanné.

Kénkénang sing aget, makejang pangenahé suba pragat di tutur guruné. Hidup sing buin liu berpikir. Tinggal majalan dogén. Jelé-melah, aget-lacur, suka-duka, suba ada koné ané ngitungang. Bathara uning makejang. Makejang uningina tekén Ida. Yadyapin awaké nongos di bucun Afrika, di muncuk Kutub Utara, di dasar sagara Atlantik, tawanga koné jelé melah awaké.

Ento madan aget. Aget sing dadi tagih, sing dadi kelidin. Kéto yén liu ngelah guru. Yén di ilmu-bahasané, guru marti ‘baat’. Liu ngelah guru patuh artiné tekén liu ngelah pabaat. Ulian liu ngelah pabaat, sing koné pajalan batisé cara ngambang di ambun. Ulian ada pabaat, batisé tekek koné maenjekan di tanahé. Sing keles-keles batisé uli di tanahé. Orahang lantas awaké nunggal sareng ibu pertiwi.

Tongos guruné ba duur. Duur bahu. Duur sirah. Orahanga lantas pajalan idupé buka negen utawi nyuun cokor guru. Ento masih madan aget. Aget ngelah tetegenan. Aget ngelah sasuhunan. Yén sing ngelah sasuhunan, mirib keles sirahé uli di baongé ampehang angin, ulian terasé ingan cara kapas.

Ngancan baat ngancan ngenjek tanah. Ngancan liu ngelah guru ngancan énggal tepuk tanahé, ulian nguntul, ulian baat. Mirip idupé cara perahu. Pang sing ngambang kema mai ampehang angin, lantas isinin pabaat. Guru anggon pabaat.

Nguda ngancan makelo ngancan liu ada guru? Ada guru kéné ada guru kéto. Buka ageté sing dadi kelidin, guruné masih sing dadi kuangin. Sing koné melah élog-élogan idupé yén bedik misi guru. Kema mai lantas ngalih guru. Ané sing pantes, paksa anggon guru. Ané suba pantes kutang, laut suun kema mai. Persis cara nyuun perahu menek gunung.

Ageté sing dadi kelidin. Guru sing dadi tungkasin. Baaté sing dadi sing tegen. Lakar kija negen guru? Sing nyandang nto sautin. Patakoné nto patuh koné cara gegodan apang buung koné awaké bakti ring guru. Yén sing bakti sinah awaké kena guru bendu. Patut maguru piduka. Sing perlu nakonang tetujon. Wacanan guru cutet jalanin. Ditu koné rasa baaté dadi ingan. Yén suba masa ingan, buin alihang déwéké pabaat. Kénkén dadiné yén makejang jelemané dadi gurun jagat? [ibm. dharma palguna]


saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (116) : Jit

Apa madan Jit? Yén ada nak Bali sing nawang jit, satua wayang anggon ngorahin. Ada koné anak sakti madan Indrajit. Manut kamus basané, Indra-jit ento tegesné sang sané medal utawi tedun saking Indra. Jit marti sané ngamedalang, utawi sané nedunang, utawi sané mesuang.

Yén arti jit cara basa Bali, sing perlu buin mukak kamus. Sinah suba mekejang anak Baliné nawang apa ané madan jit. Upaminipun jit panak, jit kurenan, jit timpal, jit toris. Kéwala langah ané nawang kénkén goban jitné padidi.

Nguda nganti jit padidi sing tawang? Yén ada anak matakon kéto, kéné abeté nyautin. Jit ento tenget tur rahasia. Aywa wera. Sing dadi sabilang anak orahin. Sing dadi ngawag-ngawag ngédéngang jit. Apabuin nunggingang. Tan siddhi phalania.

Nguda kéto? Nak mula kéto! Bedikin matakon. Apang sing cara I Bungkling, dueg matakon dogén. Yén ia balik takonin, sing taén ngelah pasaut ané beneh. Munyin timpalné sing taén baanga ulung ka tanah. Mara ngomong akatih prajani cemésa, cara main bulu tangkis. Anak cara Bungkling nyandang segsegin cunguhné aji mako, apang iteh kerjang-kerjing cara kéna setrum.

Satuané baca-baca. Isin satuané pineh-pinehin. Mula di satuané tongos anak ngomongan soroh jit. Yén di pura ngomongang jit, orahanga ngeletehin kahyangan. Yén ngomongan jit ri kala pasamuhan para istri, orahanga pelecehan seksual.

To krana, paling melah daging satuané jani omongang. Apang kadéna dueg. Apang kadéna masastra. Yadiapin masa tekén jité belus cara negakin gedebong biu batu.

Mirib nto krana, nyén ané demen masastra, sinah sai-sai ia negak. Kapah-kapah ia bangun. Kapah-kapah ia pesu. Boya ulian teleb méditasi ngregepang kéné nguleng kéto, mirib ulian masa tekén jitné belus.

Negak alus ipun malinggih. Apa ané malinggih yén sing mula jit. Jit ané kénkén madan malinggih? Sing ada lénan tekén jit ané tenget tur jit ané rahasia nto.

Mawinan orahanga tenget tur rahasia, jité ento koné ané madan sagara rupek di awaké. Ada masih ané ngorahang di jité ada padma-cakra nguntul. Kéwala yén idup koné padma-cakrané ento, jeg prajani nuléngék marep menék. Kelopakné mekar cara jerijin pragina lakar masolah.

Sing tawang apa adan sasolahané, yén sing bakat pabalih nganti pragat. Liu koné anaké buung nyolahang igel-igelan jit, ulian uli ditu koné pesu panes mahabara. Cara lakar puun koné awakné ulian panes di jité nto.

Mirib saja panesné sing kodag-kodag. Satua nuturang di jité koné mapunduh apiné makejang: uli api ané ada di telapan batis, terus menék, nganti api ané ada di tengahan entudé dadua. Anaké ané nawang, laut nyimpen panes apin jité ento di pungsedné. Ingan koné ia kema-mai ngaba jit.

Mirib ento krana, soroh jit utawi silit baosanga tenget tur rahasia olih para yoginé. Jit punika maka dasar yoga. Mula uli di jit kone sarin-yogané majalan menék-menékang. Mula uli di jit ampas yogané majalan nuun-nuunang. Ané menek ngojog Bapa Akasa Nirmala Shunya, ubun-ubun pamedalané. Ané tuun ngojog Ibu Prthiwi-Sarwatattwa, Sagara Rupek pamedalané. Sulinggih adané anak ané ngelah tegakan luung. Ulian tegakané luung, jitné tis. [ibm. dharma palguna]

saking: BaliPost.co.id

Friday 1 April 2011

Lumut-lumut Watu Lumbang (113) : Selagan Susu

Bunga Sumanasa sing lén koné tekén cempaka. Ada kakawin majudul Sumanasantaka, artiné sing lén tekén “mati ulian bunga cémpaka”. Antaka artiné mula mati. Kénkén yén mati ulian bungan cempaka?

Dawa satuané yén isin kakawiné dini tuturang. Untengné, ada koné anak nemu kalepasan masrana bunga cempaka ané ulung uli di langité. Bunga cempakané ngelengsut di selagan susuné. Nguda selagan susu? Mula selagan susu ané ngenah uli di sisi. Selagan susu madan tangkah. Untengné, sing lén teken "uluhati" ané ada di tengahan tangkah, ané sing ngenah uli di sisi.

Nguda cempaka, nguda mati, nguda kalepasan?

Yen makita nawang indik lan unduk mati, anak ané nu idup koné takonin. Sawiréh, sing perlu koné milu mati yén makita nawang unduk mati. Nak mati sing nawang awakné mati. Nak pingsan sing ngeh tekén awakné pingsan. Kéwala, tungkalikané, yén makita nawang unduk idup, sing bisa yén sing idup. Mula dinu idupé koné malajah idup, utawi malajah mati.

Kéto koné bédan palajahan mati lawan palajahan idup. Sangkané liu ada satua unduk pajalan jlema di subané mati. Satua-satuane ento pakaryan anak ané kari idup. Upaminé, Kakawin Sumanasantaka kasurat olih Mpu Monaguna duk ida kari idup.

Napi mawinan sekar cempaka? Wénten anak nujuhang ditu kén dini. Ditu di Tutur Kalepasane. Dini di Tutur Manon di awaké nujuhang mula aluh. Nepukin ento ané sukeh. Yadyapin ngelah mata, sing karuan lakar nepukin. Sing ada pasaut ngelénték, ngeluluk, nyelekéték, utawi nyedodog. Sing ada sastra aji aluh.

Pasaut sastra tongosné koné di galangé. Yén bakat pasautné, ngaranayang kenehé galang. Mula ngalih galang uli di galang masrana galang. Ngalih suci nganggon manah suci. Ngalih rahayu nganggon keneh rahayu.

Yén sing bakat pasaut sastrané, Tamulilingané dadi masih takonin. Kénkén abet nakonin Tamulilingan? Yén nakonin Tamulilingan sing perlu koné sasonténgan, sing perlu mantra, mudra, japa, sing perlu banten. Telektekang dogén Tamulilingané sebilang wai.

Apa ané ngenah? Apa ané tepuk? Yén mula bisa nelektekang, lakar tepuk soroh bunga ané demenina tekén Tamulilingané. Ada masih soroh bunga ané kelidina tekén Tamulilingané. Cempaka silih sinunggil sekar sané ten kaisep sariné olih Tamulilingan, yadyapin miik cempakané sing ada ngalahang.

Apa madan Tamulilingan, yén sing Bhramara Ngisep Sari. Apa madan Sari yén sing amerta uli Né Ngadeg lawan Né Sungsang. Né Ngadeg madan istri. Ngelah susu dadua, di selagan susuné Ne Sungsang ngamertain.

Kéto yén metakon tekén Tamulilingan. Yén sing masih bisa nakonin Tamulilingan, dija buin ada tongos metakon?

Yén kéto unduké, melahang suba Mpu Monaguna langsung takonin. Kénkén carané metakon, sawiréh guna lan ginan idané wantah mamona-mona. Kénken carané ningehang munyi tan pasuara?

Jeg tekep kupingé! Jeg kidemang matane. Jeg puyungan dungkiné. Mula mancing munyi nganggon munyi. Kéwala apang saja patuh-patuh! “Ri Pamateh Nikang Tutur!” kéto kone, utawi engko tekén ene. ibm.dharma palguna

saking: BaliPOst

Lumut-lumut Watulumbang (112) : I Sabatah

Wénten soroh uled mawasta Sabatah. Idup ipuné di bongkol punyan kayu ané bah tur berek. Warnan ipuné putih nyalig. Gedé di hulu cenik di ikuh. Yén pules awakné lingkeranga, ten beda kadi uled-uled tiosan. Yén tundik tenggekné aji muncuk lidi, ipun bangun. Bungutné gedé. Awaké cenik kéwala aéng.

Kocap dumun Sabatah punika dodos anggon goh nasi. Minab jaén rasané, mawinan akéh kocap anaké di désa-désa ngalih Sabatah anggéné daaran nasi. Tiosan ring dedaaran, wénten taler anak nganggén Sabatah dados ubad napi kadén.

Kénkén carané naar Sabatah?

Wénten pitakén mungklingin kadi punika. Kadi puniki kocap pesautné. Enggangan bunguté cara ngucap munyi A. Patuh koné cara ngurukang anak cenik naar ubad, mémé bapané nyontohang énggang, sambilang ngorahang “Aaa...Aaa…Aaa”. Suba mecelep Sabatah punika ka tengahan basangé, yén masa cara lenlenan, enggalin nginum yéh. Kénkén minab petemuan Sabatah lawan yéh di tengah, cara ada angin nagih pesu uli di kerongkongané. Enggang bunguté buin cepok, pesu munyi “Iiii(k)”.

Kénten yan petakon mungklingin sautin aji sastra mungklingin. Yén Bungkling katemu Bungkling, dija tongos pamatutné?

Kéné munyin topéng bondrésé. “Tawang cai, Sabatah ento buron tenget, pamurtian mantra SaBaTa. Bungut enggang mesuang munyi A, angin pesu di kerongkongané ngaé munyi I. yén jangkepang dadi SaBaTaAI”.

“Apa madan kéto Bli?” Matakon kartalané cara Bungkling.

“Ento madan Panca Brahma!” Kénten pasautné belog ajum.

“Yén lelima liuné ada Brahma, kuda suba ané tawang Bli?”

“Besik sing tawang, kéwala mekejang Brahmané kenal ajak Bli!”

Kedék anaké sané menonton. Yén suba madan balih-balihan, ané tenget bisa dadi banyol. Ané baat dadi ingan. Ané puyung cara misi bek. Kéto masih ané pelih dadi ngelah pamatut. Mula saja jlema ané ngadanin.

Ngancan liu anaké dueg, ngancan meseliweran wacana dharmané. Ada ngorahang dangin, ada nuturang dauh. Danginan dauhan, dharmané cara meputer sing nu koné beneng. Kéwala sing ada gumi panes ulian anak belog. Ulian duég maimbuh ririh kadi ngalahang bulan. Ilang tis petengé, dadi panes sebilang bucu. Nganti pesu peluh sipahé.

Kramané masih ané nyambatang Sabatah adané anak ané gedéan bungut. Mula Sabatah gedéan bungutné bandingan tekén awak muah ikuhné. Mula keto panugran betara ring I Sabatah. Panugran Betara sing dadi tulak. Yén bungutné cenikan tekén ikuh, sing madan Sabatah.

Apa di bungut ané gedé sing ada Déwi Saraswati malinggih? Nyén ento Déwi Saraswati yén sing koné saktin Betara Brahma. Yadiastun bunguté gedé kéwala yén engep, jenek koné betari malinggih di layahé. Engep mateges ngatepang bibih ané ba duur lawan bibih ané beten. Buncun bibihé dadua kiwa tengen masih atep cara gua matekep. Yén saja keto, dong sing di gedé utawi cenik bunguté linggih ida. Kéwala di enggang utawi engep. Yén enggang, layahé ketara. Yén engep, layahé masineb.

“Péh, layah orahang cai masineb, nemu rainan apa odalan layahé?” Kénten pesaut bondrésé. [ibm. dharma palguna]

saking: BaliPost

Wednesday 9 February 2011

Linggih Luih

Olih I Gst Bgs Weda Sanjaya



Linggih Ibu alinggih luih
Linggih luih angawerat gumi linggah
Linggah paumah makebyah benyah
Benyah jagat titiang amuk lancah…

Réh Ibu sampun luih irika malinggih
Kasengguh lungguh titiang malisah nyumbah
Yan tan nyumbah titiang kasengguh langgah
Langgah ring palungguh, cangkah cumangkah…
Ah,, titiang déréng purun benyah…

Titiang nyumbah,
Ibu mangda tan nyimbuh…
Titiang nyokor,
Mangda tan Ibu nyegor…
Titiang meneng,
Mangda Ibu tan nganeneng…


Titiang wantah panjak, ring élah Ibu ninjak.
Titiang wantah ring sor, nyantos paswécan Ibu ngecor.
Titiang wantah warih, kijap-kijap mabalih,
Ibu malinggih ring genah luih…


Risampun malinggih luih,
Mogi palungguh tan ngawi binyuh,
Umah titiang ring jagat linggah,
Tan lancah langgah mangawi benyah…
Pada layah….
Madé Suweta Aryawan



Kepung Lawat Bulan Kepangan


Rambut selem demdem
Maombak ngayunang manah liang
Ditu tongos ngengkebang sedih
Misadia ngejot liang
Engsap tekén angin suung
Makebir ngaba rasa
Tusing galang


Ada kebitan keneh
Luas ngalih telaga lega
Paak tingalin nanging ejoh dirasa
Wireh sing tepuk rurung luung
Bengong tiang ngantiang
Tusing ada ngungkab lawang
Alas tusing madurgama
Nanging madinding manah sungsang
Liu ada muncuk nguda
Makelap nunden ngepik ngejuk
Masrana tresna rena


Tiang inguh lacur duur batur
Sing sida matindak
Ngejuk rurung liang
Enyén ajak
Enyén tundén
tiang sing nawang lawang
ngatogor tiang
rebut bingung uyeng uyang
budir tiang matindak
batis kejok keneh liwat
keneh makalangan
kepung lawat bulan
padidi bingung
ngempug puyung


saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watu Lumbang (107) Tuwi

Bayah malu, mara dadi bukak bungkusne. Lantas cicipin, mara tawang rasané. Yén sing bani mayah malu, sing tawang encén daging misi rasa, encén rasa sing misi daging. Yén sing bani nyeburin, sing tawang dalem dakén tukadé. Nyeburin patuh cara mebayahan. Mula baat yen mayah aji keneh. Kaden suba tasak, bakat gugu, pamuputné matah kelur. Kadén matah, bakat ampahang, saget ia dalem cara pasih.

Yén kéto tepuk, awaké padidi pelihang. Sing dadi melihang dagang, melihang barang, melihang tukad. Swadharman dagang mula ngadep. Kadén awaké tongos dagangé di peken dogén? Sing awaké ngeh di tipiné jani liu ada dagang. Di pura masih liu ada dagang. Kadén awaké sastra agama ento “zona bebas dagang”? Yén pipis ilang dadi alih, sukeh ngewaliang keneh yén suba bakat bayahang.

Béh! Unduk apa né?

Ada indik salah unduk. Indiké beneh, unduké pelih. Cara majalan di pundukanné, yén pelih ban majalan bisa ulung awaké ka nyanyad cariké. Yén unduké beneh kéwala tan paindik, maputer-puter awaké duur pundukan cariké cara balang. Sing inget lakar kija. Sing tawang jalan mulih. Indik rasa lan pengrasa saja suba tawanga nganti ka bongkol-bongkol tattwané. Kéwala tusing taén maan nyicipan rasa. Yén kéto, mirib ada ané sing beneh di paundukanné.

Péh! Yén saja rasa mula rasa-rasanin, né nguda rasa omong-omongang?

Nguda sing! Rasa nak dadi omongan. Ngomongang sing patuh tekén ngomong-ngomongang. Yén kewala omong-omongan sing perlu rasa-rasanin. Krana mula sing di omong-omongan tongos rasané. Di pundukné mula Tuwi. Kéto baos di sastrané. Wates carik lawan carik madan pundukan, utawi pa-unduk-an. Ane madan Tuwi sing lenan tekan punyan Tuwi, ané mentik duur pundukané, tongos kedisé liu metinggah, tongos Bapa Taniné mesayuban.

Nyén mula Tuwi di pundukanné?

Bapa Tanine mula bibit Tuwi. Punyan Tuwiné memanakan panak Tuwi. Kedis nyambehang batun Tuwi. Angin ngampehang dini ditu. Ento mekejang ané bareng memula. Ento madan unduk. Mentik ken sing mentik Tuwiné, sing ulian I Bapa Tani, sing masih ulian I Kedis, nanging ulian I Tuwi pedidi. Ento Indik koné adané. Yén Bapa Tani ngorahang awakné ngamentikang Tuwi, ia salah indik, yadiastun unduké memula ia suba beneh.

Suba taén awaké mula Tuwi?

Péh, yén keto petakoné, ento madan madingang satua. Déwéké nuturang Tuwi di pundukané, sangkaning mula ulian sing ngelah carik. Yén déwék mula Tuwi di pundukan carik anaké, sing ento madan salah unduk. Déwék jumah ngelah pot. Di poté ané cenik ento déwéké mula panak Tuwi. Dadi Tuwi bonsai. Tawang awaké, jani guminé suba nyaluk jaman bonsai.

Dadi bonsai anggon peneduh jagat?

Suba tawang bonsai, buin metakon peneduh jagat. Bonsai ento dekorasin natah. Jani punyan bonsai tegehan ajiné tekén punyan Tuwi. Yén pidan dugasé nu cenik ada gendingan “eda cening takut tuyuh”, jani ada gendingan “eda cening takut mayah”.

Yén sing bisa mayah, sing taén ngelah unduk, apabuin maan Tuwi. Bayah di malu. Bukak bungkusné. Cicipin rasané. Paosé gelekang. [ibm. dharma palguna]

saking: BaliPost.co.id

Friday 21 January 2011

Lumut-lumut Watu Lumbang (106) : Lunak Kén mako

Ada nak luas ka alasé ngaba lunak akarung. Ia koné lakar ngejuk macan. Kénkén carané ngejuk macan aji lunak? Kéné koné carané. Yén enggang macané, énggalin timpug bungutné aji lunak. Sinah bungut macané nyangket sing bisa buin enggang. Suba lantas kéto, jeg tegul batisné. Bangsungin. Aba mulih.

Péh! Né serius apa macanda?

Ada masih anak luas ka tongos ane tenget-tenget ngaba mako duang krésék. Ia koné lakar ngejuk soroh jin soroh sétan. Kénkén carané ngejuk jin sétan nganggon mako?

Kéné koné carané. Yén tepuk soroh jin sétané nyedodog di malun awaké, énggalin segsegin cunguhné aji mako. Sinah jin sétané lakar mabuk kerjang-kerjing cara lindung uyahin. Mekelo-kelo di subané telah bayun jin sétané kerjang-kerjing, ditu lautang ejuk aba mulih.

Péh! Né serius apa macanda? Sing tawang dija bates serius tekén macandané. Pedidi-pedidi ngadanin. Yén percaya dadi cobaang. Yén sing percaya sing dadi nyacad. Cara janiné nak liu ada téori. Liu ada guru, ulian liu anak makita maguru, pang mani puan bisa dadi guru.

Lunak kén mako madan srana. Masih liu sajan ada soroh srana. Ada srana kéné ada srana kéto. Yén awaké luas sing ngaba srana, sing koné awaké pédé, utawi “percaya diri”. Yén liu ngaba srana, lebihan pédé koné dadiné. Yén lebihan pédé, ungsap lantas awaké tekén sikut awak. Pekak dadonge nuturin, nak sing ada koné kuping ngliwatin tanduk.

Dagang rujak mula sranané lunak. Sing rujak adané yén sing misi lunak. Lunak madan asem. Asem madan amla. Amla silih sinunggil sad-rasa utama ané teka uli di gunung. Kautaman lunak, mara inget dogén teken lunak, jeg suba pesu paesé. Mawinan yén mekita ngundang-ngundang paes, lunak anggon. Jeg ngetel paos anaké.

Kéto masih mako. Mula mako sranané yén mekita énggal nedunang kéné, utawi ngunggahang kéto. Cara di lawasé liu anak ngaé canang misi mako. Cara janiné masih nu liu anak ngaturang canang misi roko.

Panyungsung Tantra cara di satuané uli pidan masih masrana mako. Uli di cunguh kén uli di bungut, makoné isepé nganti macelep rasan makoné ka tengahan awakné. Luung koné rasané. Cara nak bisa nepukin ané sing ngenah. Cara bisa ungsap teken duka-laran awak pedidi. Para yogi mwah anak ané matapa di bongkol Himalayané énggal koné masa siddhi, ulian ngisep mako [chilem]. Sangkané ada raos maguyu-guyu, sambilang ngisep mako orahanga ibané mamuja Shiwa.

Suba lantas kéto kénkén? Pedidi ngadanin. Pedidi nyalanin. Sing ada anak ngongkon. Sing masih ada nak nembahang. Kéwala da ungsap tekén sikut awak. Ané madan sikut awak, upaminé, awaké dadi apa tur awaké dija. Sing ada anak nyalahang yén ada sampi ngemu padang. Yén ada lantas raré ngemu mako, liu anake tandruh. Tandruh artiné tan weruh, tegesné sing nawang. Mula ulian sing nawang, anaké makita nawang. Di suba tawang, lantas kénkén?

Kénkén kadén. Kanggoang uli joh pebalih. Pekak dadonge nuturin, lemahé nu dawa. Mani puan sing tawang kénkén penadianné. Sing dadi ngawag nuturin nak sing metakon. Beneh gelah ajak liu. Di negen pelihé mara masa pedidian. [ibm. dharma palguna]*

saking: BaliPost.co.id

LUMUT-LUMUT WATULUMBANG (103) : BATULUMBANG MISI LUMUT

Wit ceritané kadi puniki. Wénten anak mongpong tanah ngaé semer. Sawatara limang meter sampun dalemné, tepukina ada batu item ageng. Rupané lumbang, di tengahné cekok, cara jukung bunder. Lantas pénekanga batulumbang punika.

Makudang puluh tahun sesampun sumur puput, batulumbang punika kari di tongosné, di samping sumuré. Kadi tAn kerunguang, batulumbang punika ngalénték di tanahé. Sang nuwenang umah lan kulawargané nénten derika keneh i puné samian.

Gelisang satua, tan uningin punapi minab indik lan undukné, magingsir batulumbang punika ka umah anak lanang tukang batu. Batulumbang punika genahanga di natah umahné. Suba lantas kéto, tukang batu punika ningeh munyi di ipiané. “Di ungkur purané ada batu dawa.” Kenten suara di ipiane. Bénjangné i pun nyeliksik di ungkur pura. Yakti wénten batu dawa. Kala punika makleteg atin i pun`. Jering bulun kalongné. Tan bani i pun ngambil batu dawa punika.

Suwé i pun mapineh-pineh jumahné, napi ambil napi tan. Sesampun` tigang rahina mapineh-pineh, wawu mantep keneh i pun` nyilib makta batu punika mulihné. Laut jujukanga batu dawa punika duur batulumbangé, dadi cocok cara batumadeg. I pun nénten ngeh, duk punika nuju rainan kliwon.

Kadi punika wit satua batulumbang masakapan lawan batumadeg. Wénten anak maosang batulumbang punika yoni, batumadeg punika lingga. Wénten nguningan sané lumbang pradhana, sané madeg purusha. Taler wénten nyambatang Nini lawan Kaki, bumi lawan langit, awak lawan urip. Akéh malih wacanan anak`. Nanging boya nika untengné mangkin. Sakéwanten indik lumut-lumut.

Huwusan masan sabeh makembengan toyan ujané di cekokan batulumbangé. Punapi minab, toyan sabehé tetep makembengan drika tan kirang-kirang yadyastun masan panes. Raris mentik lumut-lumut drika. Ngancan dina ngancan liu, nebel-nebelang, nganti bek batulumbang madaging lumut-lumut. Nanging tan wénten lumut-lumut mentik ring batumadegé. Minab panes di tengahan batumadeg punika, mawinan yén wénten carang entik-entikan ngungkulin, layu carange punika, dauné aas sekadi puun. Minab tis watulumbang punika, mawinan ri sampuné bek madaging lumut, taler mentik pakis. Kerubunga tekén kupu-kupu warna-warni.

Kocap malih tukang batuné punika ngipi. Napi minab daging i piané, benjang semengné prajani i pun nelokin batulumbangé punika. Wawu raris i pun ngeh. Lumut-lumut sané mentik di batulumbang punika metu saking patemuan tis lawan panes. Yén bes tis, sing ada lumut-lumut mentik. Yen bes panes masih sing ada lumut-lumut. Yen pas tis ajak panesé, mentik lumut-lumut, mentik pakis, teka kupu-kupi, teka balang.

Ngeh taler ipun, béda cecirén pengrawuh kupu-kupu lawan balang. Sané siki cecirén becik, sané sikian ceciren kaon. Kéwala makadadua pada-pada teka ngojog yén ada anak ngelarang yadnya. Kénkén koné ané madan yadnyan Batulumbang lawan batumadeg, sawiréh uli pidan nganti jani makakalih wantah meneng, yakti-yakti batu ?

Indik punika tukang batuné durung ngeh! I pun wawu bisa wantah ngomongang lumut-lumut watulumbang. Kadi kendang beliq Sasaké, suaran` ageng di tengahné puyung. Suara medal saking kulit kendangé. Ngancan tuh kulité punika, ngancan becik suarané. Kéwala yén lumut-lumut punika nganti tuh, aas i pun laut mati. Batulumbangé suwung kadi sétra linggih Bathari Durga. [ibm. dharma palguna]

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (102) : Wates

Wates lemah ajak peteng madan sandhyakala. Wates peteng ajak semeng madan prabhata. Wates nusa ajak segara madan pesisir. Ada wates pekarangan, wates capcapan, wates désa. Ada masih wates ané sing ngenah, wates luh lawan muani, wates suka lawan duka, wates kedék ajak ngeling, wates inget ajak ungsap, wates enten ajak pules, wates neraka lawan suargan.

Ngudiang nakonang wates?

Ngudiang sing! Mula di watesé koné tongos patemuan napi sané kawatesin. Lemah ajak peteng matemu di sandhyakalané. Ungsap ajak inget matemu di watesné. Jagra lawan turu masih matemu ditu di watesné.

Patemuan nika patuh cara campuhan. Yén nirgamayang tukad, yéh-lemah ajak yéh-petengé macampuh di gerémbéngan sandhyakala. Gerémbéngan ento air-terjun. Para ahline ngorahang ditu di air terjuné ada sumber tenaga listrik. Ulian campuhan di gerembéngané, api bisa ngendih. Dadi lampu. Dadi galang.

Mula saja kéto. Saha bukti, yén suba nyaluk sandhyakala pada ngendih apine, inggih punika lampu jumahan suang-suang. Apa buin sandhyakala kajeng kliwon enyitan, magésoan anaké ngenyit lampu. Apang galang petengé. Apang ngenah apa ané sukeh tepuk di petengé. Mula di petengé anaké ngaé galang. Mula di petengé tongos luung ngintip galang.

Ento krana, di satuané baosanga alemah makeloné anaké ngantosang peteng. Yén suba teka petengé, ten pati anake ngantosang lemah. Sawiréh di petengé akéhan anaké pules. Ulian pules sing inget apa-apa. Apabuin inget ngantosang lemah.

Satua mula bek misi munyi mekulit. Yen sing mula demen ningehang satua, pasti pengeng terase. Satua lantas kutang. Sing kanggo. Ngorahang lakar ngalih sarin tattwa. Men, dija lakar nepukin tattwa sing nawang sattwa.

Gumi jaman Kali mula liu logika mabading. Yén orahin ia bengkung. Kekeh cara besi. Yén sing orahin, ia cucud metakon. Ento madan wates panampen. Di wates panampen anaké ngerti, masih di wates panampen anaké salah-tampi, utawi sing ngerti apa-apa. Ento orahanga wates tutur (‘sadar’) lawan idep olih lingsir-lingsiré lawas. Tutur punika nampi, idep punika ngerti. Idep punika metakon, tutur punika ngresepang.

Ento mara wates lemah ajak peteng, suba dawa melémod raosé. Liu enu wates-wates ané sedeng telektekang. Sedeng pineh-pinehin. Apang saja-saja ngenah apa ané saru. Apang sing kadung biasa ngomongang ané sing tawang. Ngamargiang apa ané sing seken taén jalanin. Yén awaké paling pedidian dong sing kénkén. Yén guminé bareng paling, kal kénkénang.

Dija wates mémé ajak bapa di awaké? Ento melah yén tawang. Apang sing sabilang nyakupang tangan di ajeng palinggihé, ngucap Bapa Akasa Ibu Pertiwi. Pamuputné HP memunyi. Tanahé telah maadep. Akasané cemer, bek misi pepineh tidong-tidong.

Apa ané pesu uli di tanahé kone madan gandha, utawi bo. Apa ané tedun saking akasa koné marupa amerta. Ané teka uli betén macelep di song cunguhé. Apa ané ngetél uli ba duur macelep uli di muncuk layahé. Wates ajak petemuan patuh koné.

Saja kén sing saja, di palaksanané ngalih bukti. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (101) : Brahmana Guna

Brahmana guna inggih punika brahmana sangkaning guna ri awak. Brahmana wangsa inggih punika brahmana sangkaning kewangsan awak. Brahmana diksa inggih punika awak dadi brahmana sangkaning polih upacara padiksan. Minab wénten malih ketékan brahmana siosan. Nanging asapunika, tetiga brahmana sané kawuwus punika, sampun cukupan anggén bantang raos driki

Brahmana punika kocap kadi Brahma: jnana, surya, agni, teja, galang, panes, pagesengan mala muwang kaletuhan manah, wiweka, saraswati, shastra, aksara, rahasya (alus), miwah salanturnyané. Sira madué ceciren kadi punika, kadi pawayangan Brahma ri sakala jagat. Nika sang brahmana, kocap.

Kasujatiané, kabrahmanan punika boya tios ring guna ri awak. Guna punika yén ring bahasa Indonésia kirang langkung pateh kadi “kualitas-diri”. Guna ri awak punika yukti lintang alus kawéntenané, karuruh ring citta, buddhi, lan manah. Nanging asapunika, guna ri awak prasida kauningin saking pawetuané marupa gina, utawi geginan.

Wénten brahmana guna. Wénten brahmana gina, utawi geginan brahmana. Geginan brahmana ten doh saking cecirén Brahma sané kawuwus ring ajeng, sakadi jnana, surya, agni, saraswati, shastra, muwah salanturipun. Pawatekané panes. Pangawakne téja.

Geginan dong dadi nempa-nempa cara Brahma. Yén taksu sing dadi gae-gae. Yén ada geginan sing mataksu, sinah ento ciri geginan sing malakar aji gegunan. Yén sing tawang guna di awaké, sukeh milih geginan. Apabuin ngorahan apa ané madan swadharma. Wiréh swadharma punika panunggalan guna lawan gina.

Brahmana guna ten sida kapolihang sangkaning diksa. Nénten taler jagi “otomatis” kaduénang sangkaning kawangsan. Punika taler, durung janten sangkaning teleb mlajahang awak indik agama, unduk upacara.

Sangkaning napi brahmana guna punika? Yén di satuané, ada baos dum-duman paran. Anaké lekad ngelah ojog-ojogan suang-suang. Ada ané ngojog dini jumah si anuné, ada ané ngojog ditu di umah si anu ané lénan. Dadi panak si anu. Dadi cucun si anu. Dum-duman paran koné sing dadi pilih. Wiréh ento koné dum-duman sangkaning sisan-sisan karma, inggih punika karman ané lekad tekén karman ané ngalekadang.

Kéto masih yén ada dum-duman paran, ada koné dum-duman guna. Palekadané suba ngaba guna suang-suang. Guna punika kocap sing dadi tagih, sing dadi waliang. Sing dadi warisang, sing dadi picayang. Ento koné bekel pokok. Yén guna punika kawerdiang ri kala idup, dadi gunawerdi utawi werdiguna. Yén guna punika nénten kawerdiang, guna punika nénten mentik, nénten mabunga, nénten mabuah. Sakéwanten guna punika nenten mati utawi ilang.

Werdi ten werdi, guna neket di awak. Sakadi busanan atma suang-suang. Punika mawinan guna brahmana, utawi brahmana guna, ten kepolihang sangkaning diksa.

Punika akidik bebaosan indik brahmana guna ri awak. Unteng baosé boya unduk kabrahmanaan, sakéwanten indik guna ri awak. Kabrahmanaan punika saru. Guna ri awak punika ketara. Baosanga, kadi nekepin andus. Kénkénang nekepin andus aji wastra putih-kuning ané malakar aji benang gegaén pabrik? ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-Lumut Watu Lumbang (99) : Gegéndong

Awaké cara gegéndong élit. Negak di arepan palinggihé nunas kéné nunas kéto. Ngajum-ngajum betara. Nguningan kéto, ngaturang kéné. Pamuputné nagih apang kéné apang kéto. Buin misi matantang ajak betara, yén tiang suba keto, tiang lakar ngaturang kéné.

Liu patuh awaké tekén gegéndong. Yén gegéndongé teka ngidih-ngdih memasan, awaké nunas-nunas masih memasan. Yén suba masané kéweh, énggal-énggal kema-mai maturan. Masila matimpuh di ajeng palinggih. Sebeng bakti-subakti, ngorahang awak parek ring betara, pamuputné masih patuh: nunas tekén ngidih. Kéto koné yén orahang patuh.

Kéwala yén orahang béda, liu masih bédané. Bajun awaké masemprot parfum nusuk cunguh. Bajun gegéndonge dekil. Peluh ajak abuné neket dadi besik. Payasan awake pagelantung, kalung, bungkung, anting-anting, jam, dompet, HP dadua, kartu ATM, kartu kridit, sabuk misi jimat, apa kadén buin. Payasan gegéndongé, tengkuluk, keranjang, karung, takilan. Pinunas awaké macem-macem. Apang panaké maan masekolah di sekolah favorit. Apang kayang niki malih naik pangkat. Pangidih gegéndonge baas, pipis, baju. Kéto bédané.

Yén gegéndongé sing bang ngidih, ia ngadésem, ngamigmig, munyiné jelé-jelé. Yén pinunas awaké sing kalugra, sing bani awaké ngorahang betara demit, betara mailon-ilonan, betara tidak adil. “Napi minab kirang acin-acin titiang," kéto awaké ngomong padidi sambilang ngelekang paos.

Yén gegéndong orahanga ngidih-ngidih. Awaké nunas-nunas. Yén gegéndongé ngidih teken anak ané ngelah, awaké nunas ring betara. Yén gegéndongé ngurup-urup aji bawang aji uyah, awaké aji canang aji bayuhan. Yén misi keneh gegéndongé ia megedi. Yén misi keneh awaké, buin tangkil nawur sesangi.

Yén orahang patuh ya patuh. Yén orahang béda ya béda. Pang sing dadi rebat, luungan padidi-padidi ngadanin. Padidi-padidi ngrasanin. Yén masa patuh cara gegéndong, tur lung rasané buka kéto, lautang nunas-nunas. Ento nak urusan pribadi koné adané. Sing ada anak ngongkon. Sing masih ada anak nembahang. Cara munyi janiné, ento koné madan hak asasi para bakta. Yén ada padharmawacana di TV némbahang umaté nunas-nunas, ento mirib padhaarmawacana melanggar HAM. Pungkuran dados tuntut ring ajeng Betara Yama, sagét awaké malunan mulih ka tanah wayah.

Awaké idup mula koné sangkaning ngidih. Mula sangkaning nunas. Ngidih tekén mémé, bapa, bli, adi, timpal, braya. Nunas ring Dang Guru, nunas ring ibu pertiwi, nunas ring Sang Kawenang. Sakéwala ngidih tekén ngidih-ngidih dong sing patuh. Nunas tekén nunas-nunas nénten pateh. Yén ada tradisi ngidih-ngidih dini utawi ditu, ento lén buin ucap tattwané.

Ring sastra Baliné, wénten tetenger kadi puniki. Apa ané bakat idih, ingetang. Apa ané bakat pakidihang, ungsapang. Kéto ucap sastra indik ngidih lan makidihang. Suksmané, sing dadi ungsap uli dija tékan amertané, wiréh ento ané ngaé uripé tekek. Sing dadi inget apa ané bakat pakidihang, wiréh ento ané ngaranayang uripé mategul.

Suba lantas kéto, kénkén? Yén dadi ban, awaké padidi idihin. Seken-seken idihin. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watu Lumbang (98) : Munuh

Ané sugih manyi, ané lacur munuh. Nuduk aas-aasan padi di uma suud anaké manyi madan munuh. Seka besik aas-aasan padiné duduk. Punduhang di bakulé. Nyaluk sandhikala aba mulih. Jemuh melahang. Intuk dadi baas. Lebengang dadi nasi. Laut daar dadi amerta. Nyambung hidup. Kéto yén lacur kéwala bani tuyuh. Masih maan ané madan amerta. Kéwala yén lacur sing bani tuyuh, ento koné madan lacur mawali lacur.

Jani suba sing ada anak manyi. Cariké nyupit-nyupitang. Dija jani lakun munuh. Lacuré sing pegat-pegat. Basangé layah sing suud-suud. Kenehé nyapnyap. Kénkén lakar idupé buin mani buin puan. Kéto sesambat anaké sané ten madué padi.

Sing kéné sing kéto, jalan munuh aas-aasan kruna. Jalan nuduk aas-aasan lengkara. Ditu di cariké sastrané, anaké sané wikan sabilang wai sabilang peteng koné manyi. Sing saget nyén ditu ada aas-aasan padi aksara. Kanggoang nguntul sambilang nuduk sakabesik. Punduhan aas-aasan aksarané di pundukan kenehé. Celepang ka keranjang buddhiné. Aba mulih ka umah wayahé. Nyén nawang saget ulian munuh di carik anaké wikan, déwéké maan trétésan amerta. Anggon ngetisang sirahé ané buka belah uliah pengeng.

Dija tongos carik sastran anak wikané? Béh! Kénkénang lakar munuh aksara, yén sing tawang dija tongos carik sastran para wikané. Apabuin tongos carikné, genah sang para wikané dogén tusing tawang. Kema-mai nakonang umah para wikané, sing taén tepuk dija kadén. Apa ulian déwéké bas belog sing nawang kangin kauh, nganti paling supermarket kadén pasraman.

Apa ulian déwéké bas campah sing nawang luan tebén, nganti iklan kadén dharmawancana. Apa ulian déwéké buta sing nepukin kasujatian, tanah urug kadén gunung. Apa saja ulian kéto, apa ulian para wikané mula sing ngelah umah? Apa ulian para wikané cara guak putih, ngancan makelo ngancan medik-medikang?

Sing kéné sing kéto, kanggoang jadi nempa-nempa cara Pedanda Madé, cara Pedanda Gedé, cara Pedanda Nyoman. Koné sing ngelah karang carik, sing ada guru nyak ngakuin murid, pustaka-hati awaké padidi kebit-kebitang. Yén ada nepukin munyi wayah sing kena ban ngresepang, kanggoang plototin dogén. Nganti makunang-kunang matané. Nganti pesu yéh peninggalané. Nganti endag suryané semengan. Depang suba déwéké cara bukal, kalong, lelewah. Peteng-peteng ngalih amah-amahan keneh, nganti sing maan pules. Lemah-lemah mara medem, ngorahang ngalih galang di galengé.

Yén saget nepukin aas-aasan aksara di lepitan sastrané, laut adungan di paukudan awaké. Yén saget cocok ané ada di sisi ajak ané ada di tengah, laut pasang-pasangan. Cara arja satu, déwéké dadi pragina, déwéké dadi panabuh, déwéké dadi penonton. Sambilang ngigel, lawatané padidi tolih.

Yén ada cicing ngongkong utawi kraung-kraung, depang suba. Depin runguanga. Mirib ada bhutakala liwat. Yén ada kedis Keas mamunyi “chaaak…chaaak…chaak” duur umahé, depin dingehanga. Mirib ada léak liwat. Depin data-data runguanga. Yén nganti buung déwéké munuh, sinah lacuré sing pegat-pegat. Lacur mawali lacur.

Béh, suba mentik padiné, suba makiré manyi, sagét ada mrana. Mrana apa kadén, uli dija kadén. Buung ngelah padi. Payu buin munuh. Yén munuh mula nguntul. Yén munuh nuléngék, sinah sing maan apa-apa. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (97) : Jurang Idep

Idep kocap kadi gunung. Yén idep sakti, kadi di muncuk gunung. Ambuné katon anglayang-layang éndép. Kadi aluh baan nyujuh. Kéwala sing neked limané ditu.

Yén mekita ngalap ambun, kénkén baan medaya. Yadiastun ngelah jan malakar aji sabda-bayu-idep, dija lakar selélégang jané ento? Di muncuk bukit sing ada apa, kéwala suwung. Yadiastun ngelah benang warna telu, Brahma-Wishnu-Ishwara, kénkénang negul ambun? Sing kéné sing kéto, ancrog-ancrogang awaké. Sagét aget, dong bakat usud ambuné. Yén lacur, ulung di jurang` dalem.

Sastrané maosang, ring pantara ning Idep lawan Tutur wénten jurang dalem. Jurang dalem punika kaucap mawasta jurang idep. Tutur punika sané kanirgamayang ambun. Tutur mateges inget, ngeh, utawi sadar ring bahasa Indonésia.

Di jurang idep tongos anaka liu labuh. Yén suba labuh, mebading guminé tepuk. Ané galang dadi peteng. Ané inget dadi ungsap. Ané dueg dadi belog. Ané suci dadi leteh. Ané metaksu dadi campah. Sabda puyung, Bayu inguh, Idep baat. Bhutakala kadén déwa.

Yén ulung di jurang idepé, lantas kénkén? Buin nyumu mongkod gunung. Di subané neked di muncuk, buin ancrog-ancrogang awaké yén mekita ngalap ambun. Yén saget pelih baan maancrogan, tur buin ulung ka jurang idepé, buin nyumu menék gunung.

Wiréh di dasar jurang awaké ulung, di dasar jurangé awaké buin mejujuk. Patuh cara satuan Sisipuse (satua saking Yunani). Kocap I Sisipus ngaba batu gedé kadi perahu ka muncuk bukit. Ulian teleb, neked ipun di muncuk bukité ané cupit. Mawinan cupit, ngeluluk batu ageng punika malih ka dasar bukit. Buin ipun nyumu ngaba batu punika ka muncuk bukit. Sampun di muncuk, malih ngeluluk batu punika ka dasar.

Kadi punika kocap terus-terusan. Menék tuun sing suud-suud, nganti ipun tua. Boya ipun belog. Boya sangkaning otak ipuné mereng. I Sisipus kocap keni sapa (‘kutukan’). Satuwuh idupné ipun ten polih amerta. Amerta punika sané kaucap antasapa, inggih punika srana nyupat sapa.

Sangkaning teleb, bisa awaké neked di muncuk bukit-idepé. Sangkaning ten waspada, labuh di jurang idepé. Mula saja idep. Sing lénan teken idep, ané ngeranayang neked di muncuk, utawi neked di dasar jurang.

“Sabda ening yén bayu jati ening. Bayu ening, yen idep jati ening. Idep ening sangkaning tuturé manon!”

Wénten teori kadi punika ring lepitan lempir sastra Baliné. Daging teori punika kadi undag-undagan tumpang telu. Munggah apisan, rawuh kocap ring sabda jati ening. Munggah ping kalih, rawuh ring bayu jati ening. Munggah ping tiga, idepé jati ening. Sampun mawasta di puncak. Ten malih wénten undagan. Santukan undagané wantah tumpang telu. Punapi carané ngeliwatin jurang mangda rauh ring tutur manon?

Napi Tutur Manon punika? Sira sane ngeh (matutur), nika sané nyingakin (manon). Upamin ipun: “matutur ikang Atma ri jatinya”. Teges lengkara punika, inget Atma ring kasujatiané. Atma sané sampun ngeh ring jatitattwané, sané kaucap Sang Hyang Manon. Ida sané kanirgamayang kadi anglayang-layang duur muncuk bukité.

Kocap boya sangkaning ngancrog-ngancrogang awak di muncuk gunungé pacang manggihin Tutur Manon, sakéwanten yén mewali tedun saking muncuk. Di bongkol gunungé maumah, dadi cara anak biasa. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watu Lumbang (95) : Gaé Gedé Gumi Cenik

Apa ané baatan tekén gumi? Kénten munyin cimpedan saking satua Maha Bharatané. Yén wénten anak matakon kadi punika ring titiang, ten titiang uning pasautné. Napi malih sané baatan tekén gumi, gumi siki puniki kémanten titiang ten uning kudang ton baatné.
Yén wantah pesaut kadi sané kasurat ring buku, uning titiang dagingné. Dharmawangsa nyawis pitakéné punika, kocap mémé sané baatan tekén gumi. Panyawis idané kapatutang olih Sang Wenang, mawinan ida lulus “cum laude”. Yén upami mangkin wénten padharma-wacana mesuang cecimpedan, napi sané agengan saking gumi, purun titiang nyawis. Sané agengan saking gumi inggih punika upacara.
Iwang utawi patut penyawis titiangé, ten malih nyandang baosang, santukan niki cecimpedan. Yadiastun asapunika, purun titiang maritatas napi mawinan upacara uningang titiang agengan saking gumi.
Gumi Bali puniki sujatine ageng. Sakéwanten upacara sané kagelarang ring Bali sadina-dina agengan saking gumi Baliné. Napi mawinan asapunika?
Yén gumi Baliné wantah madué busung upami ayuta katih, upacarané merluang busung kalih yuta katih. Yén punyan-punyan biu ané mentik di gumi Bali upami mesuang biu satus tali ijas adina, upacarané merluang satak tali ijas. Yén sekancan punyan nyuh ané mentik di gumi Bali upami mabuah limang atus tali bungkul, upacarané merluang ayuta bungkul.
Samian sampun uning, ten sanggup punyan-punyanan sané idup ring gumi Baliné ngamedalang kalih yuta busung, satak tali ijas biu, lan limang atus tali nyuh adina. Nika wawu indik busung, biu lan kelapa. Durung indik sané tiosan kadi ayam, bebek, taluh, bunga, semat, landak, klesih, muah sané siosan, muah salanturipun, muah sajangkepnyané.
Saking indik busung, biu, kelapa kémanten sampun sinah daging gumi Baliné alitan saking daging upacara sané kategen olih guminé. Yén kapineh-pineh, yakti baat sajan tetegenan gumi Baliné mangkinan. Pakantenané gumi Baliné kadi nyenik-nyenikang, nyupit-nyupitang, upacarané kanten ngageng-ngagengan.
Cecimpedan ring ajeng taler pateh kadi cecimpedan: apa ané gedénan tekén awak? Pasautné: keneh! Awak ngelah satus, kenehé siu. Boya iwang boya patut, nanging tetegenané baat. Mekelo-kelo awaké bungkut. Terasé belah. Cara perahu lebihan muatan, sinah lakar nyilem.
Apa ané dadi anggon nambakin keneh? Pakéwéh idupé uli lawas nganti jani mula ulian keneh. Mawinan leluhur-leluhur manusané ri lawas ning lawas ngardi agama, apang ada anggon jalaran nambakin keneh. Silih sinunggil tetujon agamané, apang guminé sing baat negen keneh i manusa ané mula momo, bangga, belog-ajum, major-joran, ngaku-ngaku, paling kéné, paling kéto. Yén ulian agaman i manusa guminé dadi baat, sinah suba ada ané sing beneh di pelaksana agamané. Yén gumi ibu-pertiwiné nganti ngeling, sing buin makelo jlemané lakar gelar-gelur, wiréh sing ada buin ané nyidang nyanggra baat lan gedé kenehné.
Yen di sastrané ada cecimpedan: apa baatan tekén gumi. Di Bali ada cecimpedan baru, apa ané maatin gumi. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watu Lumbang (92) : Sanggama Rahasya

Déwi Gayatri masanggama sareng Sadashiwa. Utawi, Sadashiwa masanggama sareng Déwi Gayatri. Kadi punika kocap unteng daging pawarah Kundalininé. Déwi Gayatri pinaka pradhana, ida ring sor. Sadashiwa pinaka purusha, ida ring luhur. Saking pasanggaman rahasya punika medal amerta.

Ring dija genah ida makakalih masanggama rahasya?

Wénten pawarah kadi puniki. Déwi Gayatri satya nyantos ring bongkol. Alon-alon Sadashiwa turun sumungsang saking genah ida ring luhuring sirah. Ri sampuné Sadashiwa rawuh ring genah pamereman Déwi Gayatri, sang makakalih raris adumuka ring tengahing ati. Tungtung matemu tuntung, sakadi ngatepang raga. Sesampuné matemu tungtung Sadashiwa kelawan tungtung Déwi Gayatri, raris sang makakalih matumpuk-tumpuk ring tumpukaning ati. Raris medal amerta. Mawasta amerta Kundalini sané ngaranayang dirghayusa, siddhi, lan suddha.

Napi unteng pralambange punika? Silih sinunggil untengnyané: purusha ngojog pradhana. Utawi lanang ngojog istri.

Wénten taler pawarah siosan, kadi puniki. Sadashiwa nyantosang ring luhuring meru. Déwi Gayatri metangi saking merem idané sané makakeb ring bongkol meru. Ri sampuné Déwi Gayatri madingang raga, saking makakeb dados nungkayak, raris ida mataki-taki. Saking bongkol meru ida munggah alon-alon kadi mongkod meru menék-menékang ngantos ka muncuk. Ring muncuk méru sané marawat-rawat kasaputin awan, drika ida matemu sareng sadampatin ida. Raris makakalih masanggama ring luhur ing méru. Ngantos medal amerta. Kawastanin taler amerta Kundalini.

Napi unteng pralambangé punika? Silih sinunggil untengnyané: pradhana ngojog purusha. Utawi istri ngojog lanang.

Wénten malih pawarah siosan, kadi puniki. Saking genah idané ring luhuring sirah, Sadashiwa turun ka tuntunging irung (ghrana). Saking genah idané ring bongkol, Déwi Gayatri mungguh ka tungtung ing lidah (jihwa). Drika raris sang makakalih matemu rasa. Tungging ing irung matemu sareng tungtung ing lidah. Saking telenging irung raris medal amerta mahautama. Amertané punika ngetél ring muncuk lidah, raris turun aon-alon ngantos ring bongkol.

Napi unteng pralambangé punika? Silih sinunggil untengnyané: purusha lan pradhana ngojog wates suang-suang. Genah wates kapurushan ring tungtunging irung. Genah wates kapradhanan ring tungtunging lidah.

Kadi punika kocap wacakan pasanggaman Sadashiwa lawan Gayatri manut pawarah Kundalini: masanggama ring ati, masanggama ring luhur ring sirah, masanggama ring patemuan ing irung lawan lidah.

Napi kasujatian sanggama punika? Sanggama boya tios wantah nyanggamayang, utawi masangyogan, utawi ngantenang, utawi ngatepang, utawi nunggalang. Boya sanggama punika pinaka unteng, sakéwanten amerta sané medal. Punika pinaka tetujon.

Yén ten medal amerta, durung mawasta sanggama, yadiastun sampun adumuka ping satak solas satus kutus, meimbuh setiman sasur nem bangsit domas telung benang. Rahasya teges ipun alus kalintang alus. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (89) : Layah

Yén ada anak ngomong, layahné sing nengil-nengil. Yén ada anak madaar, layahné masih sing nengil-nengil. Ulian layah sing nengil-nengil, orahanga ngomong ajak madaar ento patuh. Orahanga layahé idup. Yén layahé nengil, orahanga layahé pules. Yén suba bisa mulesang layah mara koné lakar tawang kesejatian apa madan madaar lan kasejatian apa madan ngomong.

Sukeh sajan koné mulesang layah. Ada anak mapuasa sing madaar sing nginum-inuman apang nengil koné layahné. Kéto masih ada anak mamona brata, sing ngomong-gomong apang ngoyong koné layahné. Kéwala yén ri kala ngelekang paos, utawi ri kala makecuh, maklisikan layahné. Yén ia geleh utawi ipit di pedemané, masih layahné kerjang-kerjing cara lindung uyahin. Mawinan upawasa tekan mona imbuhina aji brata jagra. Tetujoné, apang sing pules awaké, apang sing bangun layahé.

Kéto sukehné muruk mulesang layah. Yén sing bisa tur sing biasa mabrata kéné utawi mabrata kéto, kanggoang depin bareng ngawag-ngawag mulesang layah. Apang sing kena upadrawa saking Sang sané melinggih ring bongkol, ring tengah, ring tuntung ing layah. Apang sing nyanan cara Kumbhakarna. Kenehné ngorahang kéné, pemesuné keto, ulian layahné plintira olih Déwi Saraswati.

Kanggoang pepolosan. Pabedikin ngomong ané tidong-tidong. Kuangin madaar sarwa ané ngelengehin. Jani suba liu koné anak mabuk ulian lebihan brata. Ulian magirang-girangan nempa kéné muruk kéto. Pepinehé pineh-pinehin.

Liunan anaké madaar ulian basangné layah. Kéto masih anaké ané terus ngomong ulian papinehné ané layah. Ri kala madahar, nasi ané ada di sisi celepanga ka tengahan basangé. Ri kala ngomong, isin keneh ané ada di tengah pesuanga ka sisi. Nyelepang ajak mesuang kéto bédané madaar tekén ngomong. Yadiastun béda, maka dadua pada-pada masenjata layah.

Ada anak demen ngomong sambilanga madaar. Madaar sambilanga ngomong. Kéwala sejatiné yén sedengan magelekan, sing nyidang layahné mesuang munyi. Kéto masih ri kala sedeng mesuang munyi, sing bisa layahné magelekan.

Pesu mulih, ka tengah ka sisi, kéto koné silih sinunggal kautaman layahé. Di buku pelajahan agamané di sekolahan, layah masuk ketékan indriya. Adanina jihwendriya. Tuturanga masih di buku agamané, layah ento koné indriya aéng tur berbahaya.

Yén telektekang mula saja layahé serem. Yén layahé pesu uli di guan bunguté, utawi nyelép, gobané mirib cara ular kobra. Yén ngetél paosné, mirib masih cara upas naga misi racun.

Yén di gambar-gambar rajahané, liunan layahé nyelép tur dawa-dawa. Apabuin layah rangda, ngelénténg nganti ka pungsed dawané. Cara nak lakar nyilapin api uli di pungsed.

Yén ada anak sidhhi mantra wakbajra, kapah-kapah koné ia mesuang munyi. Kapah-kapah koné layahné bangun maklisikan. Kéwala yén bangun layahné cepok, jeg cepeng mantrané. Apa ané orahanga, seken-seken mabukti.

Tungkalikane ada kedis Crukcuk Kuning. Bungutne sing taén siep. Layahné sing taén pules. Data-data omonganga. Yen di tuturan satuané, kedis Crukcuk koné ané paling sing bisa mamantra. Yén ia mamantra, empeng koné kuping bhuta kalané. Nganti buung koné bhuta kalané pules. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (85) : Pakeh

Apa ané pakeh? Uyah! Uli dija tekan uyahé? Uli pasih. Nguda anaké ka pasih? Malukat! Apa anggon ngelukat? Rasan pakehé! Kénkén mélukat di pakehé? Da ngajeng uyah.

Silih sinunggil soroh pabratan, sané kauningin olih kramané, inggih punika brata ten ngajeng uyah! Suksmané, ten keni rasa asin. Brata punika sakadi pamargi mabading. Apang tawang suksman rasa asiné, depin ngajeng uyah. Nika yukti pamargi mabading.

Apang tawang suksman wacana di layahé, depin ngomong-ngomong. Apang tepuk ané sing tepuk, kidemang matané. Yén majalan nganginang apang nekéd ba dauh, kirigang pajalané. Punika mawinan baosanga brata punika sakadi pamargi mabading.

Mabading alus ipun sungsang. Satondén lekad dadi raré, jlemané mabrata sungsang di basang méméné. Yén makita rahayu pajalané mulih ka tanah wayah, masih mabrata mabading. Ento koné ané sungsang duur ubun-ubuné tuunang.

Cutet atur, yén makita nawang rasa asin, ajeng uyahé. Yén makita nawang kasuksman rasa asiné, depin ngajeng uyah. Kéto koné di satuané. Satua buin satuayang. Sawiréh sing bisa mabrata, kanggoang jani masatua dogén. Nyén nawang, ulian satua saget nyak guminé tepuk mabading.

Napi asin punika?

Nem kocap akéhné wilangan rasa sané utama. Mawinan kawastanin sadrasa. Rasa sané nemnem inggih punika lalah, manis, pait, sepet, masem, lan pakeh utawi asin. Kabaos rasa utama mawinan saking pecampuran rasa sané nemnem punika medal rasa-rasa sané tiosan. Ada rasa kéné. Ada rasa kéto. Sing buin nyidang meték kuda liuné ada rasa di guminé. Kudiang meték yén tondén taén bakat rasanin.

Indik rasa sané nemnem punika, wénten baos para wikané sané sampun amuktyaken pasamudaya ning rasa. Kocap wantah pakeh utawi asine punika rasa sané rauh saking segara. Maka lelima rasa sane tiosan (lalah, manis, pait, sepet, masem) rawuh kocap saking gunung. Dadosne yen kabandingan, siki mebading lelima wilangan rasané punika manut wewidangan Segara Giri.

Rasa ané besik lawan rasa ané lelima. Yén ring satua Mahabharatané minab patuh sakadi Déwi Drupadi lawan Panca Pandawa. Ané lelima punika sakti-sakti. Kéwala yén sing misi ané besik, asin, kirang kesaktian ané lelima punika. Suksmané, yén wénten anak ten ngajeng tasik sawatara a sasih suwéné, dados enduk bayun ipuné. Yén bayuné enduk, pepinehé bareng enduk. Sunaran matané surup.

Cutet dadi enduk bayun ipuné ané dasa akéhné. Yadiastun anaké punika ngajeng sarwa lalah, sarwa manis, sarwa pait, sarwa sepet, sarwa masem, sarwa ulam, mina, sato, paksi, muwah sarwa dukut utawi jangan. Sapunika kocap kawisésan rasa asiné.

Sukeh nuturang rasa yén pada-pada tondén taén ngrasanin. Sukeh masih ngeresepang ucap sastrané, kocap rasa asin punika waluya peragayan Bathari Uma. Uli dija teka pangresepé yén tondén taén mecemplung di segara tasik. Ento mara madan pangresep, tondén ento madan pangrasa.

Bunguté dong lancar ngorahang asin ento Bathari Uma. Yadiastun suba pragat gegelaran brata uyahé kalaksanayang, tondén karoan nepukin lawatan Uma. Yén saja kéto dong aluh sajan nepukin Bathari. Brata ento mara silih sinunggil utsaha. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (84) : Ngadu Aduan

Dugasé nu cenik ia demen ngadu jangkrik. Jangkriké paluanga ajak jangkrik. Suba lantas kelih, ia demen ngadu siap. Siapé aduanga ajak siap. Kéto ia ulih cenik nganti kelih, sing suud-suud maplalian. Sangkané ada anak ngorahang, ia nyalanang swadharma bebotoh.

Ada bebotoh ané menang. Liunan bebotoh ané kalah. Ané menang marasa cara nemu swargan di kenehne. Ané kalah cara nepukin awakné macemplung ka neraka. Mula saja swargan ajak nerakané sing joh uli di plaliané. Plalian ngaé rasa kelangen. Di kelangenané tongos anaké ulung. Ditu masih tongos anaké lakar nepukin jalan.

Ento mara plalian ngadu jangkrik tekén ngadu siap. Liu enu plalian soroh adu-aduan. Ada ané demen ngadu kéné. Ada ané demen ngadu kéto. Ada koné “plalian” anak lingsir-lingsir lawasé. Sing ngadu jangkrik. Sing ngadu siap. Kéwala ngadu Ongkara. Lingsir-lingsiré jani liu koné makita maplalian buka kéné.

Ongkara ané ngadeg paluanga ajak Ongkara ané sumungsang. Yan sida matemu muncuk-muncuk Ongkarané, ento baosanga menang. Yén menang, koné lakar moksa. Yén kalah, nyumu koné buin lekad ka guminé. Minab dadi jangkrik aduan. Mirib dadi siap jago. Bisa masih dadi padharma wacana ulung.

Di sastrané liu ada satua unduk plalian adu-aduan. Nyén sing nawang inan bebotohe ané madan Bagus Diarsa. Yén cara raosé jani, Bagus Diarsa sejati preman tajén. Dija ada tajén ditu ada Bagus Diarsa. Dija sing ada Bagus Diarsa, ditu sing ada tajén. Yén Bagus Diarsa tondén teka, pasti tajéné tondén mulai. Yén Bagus Diarsa suba mulih, cecirén tajéné pasti suba suud. Nanging Bagus Diarsa boya bebotoh ngawag-ngawag. Bagus Diarsa ento silih sinunggal bebotoh sané kalugra katemu sareng Bathara Shiwa.

Kéto koné di satua Baliné, indik bebotoh ané matemu sareng Bathara Shiwa. Yén di basa sastrané, “metemu ajak Bathara Shiwa” artiné patuh tekén moksa.

Ayam Bagus Diarsané misi taji lanying. Aduanga muncuk tajiné ento ajak muncuk taji siap musuhné. Atiban-tibanan kéto dogén geginan Bagus Diarsané. Suba makelo dadi bebotoh, mara lantas ia siddha ngatepang muncuk tajin siapné lawan muncuk tajin siap musuhné. Kéto mirib yén satuane pelutin. Muncuk taji punika baosanga pratiwimba muncuk Ongkara.

Ada masih satua lenan. Nyen sing nawang Dewi Indumati, titisan dedari Dyah Harini di satua Sumanasantakane. Indumati moksa ulian sekar Sumanasa ane ulung sumungsang uli di langit. Ditu di selagan susune sekar sungsange ento matemu ajak sekar ane ngadeg. Sekar sumungsange ento baosanga Ongkara Sungsang olih anake. Sekar ane ngadeg kocap Ongkara Ngadeg.

Yén ngadu Ongkara orahang plalian mirib tusing beneh. Ento munyi ngémpélin. Sukeh sajan koné paplajahan ngadu Ongkarané ento. Ada anak wikan maosang, sukehan koné ento tekén ngadu muncuk dui. Koné sukehan tekén ngadu muncuk jaum. Mawinan ring wewidangan sastra Baliné, ento baosanga sastra kalepasan.

Yén ngadu jangkrik utawi ngadu ayam punika plalian ajak liu. Utawi plalian ngajak sekaa. Ngadu Ongkara punika gawé pedidian. Sing dadi barengin. Sing nyidang marengin. Sing dadi dum. Patuh tekén gawé suwung. Di menangé sing masih ada anak nawang. Napi anaké sané moksa, uning ragané moksa? Kénten pitakén mahasiswa Hinduné. ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (82) : Buron Madiksha

Tawah-tawah dogén raos cainé. Dija ada buron madiksha? Cobak seliksik bumi Baliné uli jaman enteg Bali nganti jaman ajeg Bali, pidan ada guru nabé nikshain soroh buron? Kéto masih seliksik gumi Lomboké uli jaman Pedanda Shakti Wawu Rawuh nganti jani, dija saja ada buron madiksha. Kéto masih di Jawa, di Lampung, di Sulawesi, di tongos-tongos krama Baliné. Sing taén ada indik muah unduk padikshan buron. Yén di India kénkén kadén. Guminé ditu bes linggah. Cobak takonin anaké ané suba pang dua ping telu kema matirthayatra. Apa ditu di gumin Pandawa Korawané ada buron madiksha. Men, lakar nguda cai nakonang indik padikshan soroh buron?

Ampura! Santukan titiang miragi satua Sutasoma pakardin Ida Mpu Tantular. Ring katuturan satuane punika, kocap pamargin Ida Sang Sutasoma kahadang olih gajah ageng sané ngamuk. Gajahé punika raris kakasorang olih Sang Sutasoma. Ri sampuné kasor, inget gajahé punika ring déwékipuné. Raris ipun nunas ajah-ajahan indik kasujatian. Ri sampuné polih pawarah-warah, drika raris ipun madiksha. Punika mawinan titiang nunasang, napi wénten buron madiksha sakadi punika jagat sekalané?

Yéh, men kéto unduké, melehang suba Sutasoma ajak Mpu Tantular takonin. Dini suba sing ada gajah. Ané ada gajah sirkus dogén. Yén gajah sirkusé dikshain dong kedékina tekén guminé. Yén gajah sirkusé mabaju putih kuning, makerucut, matungked, sing nyanan malaib penonton sirkusé. Sing nyanan kadéna gajah lelekasan.

Ampura! Boya wantah gajah kémanten. Ring satuané taler buron naga kacop sareng nunas ajah-ajahan tur ri wekasan kadikshain oleh Sang Sutasoma. Punika mawinan titiang nunasang, punapi pula-pali padikshan soroh buroné punika? Punapi sasana ning wiku buron punika?

Béh! Ento madan satua! Tawang cai artin kruna satua ento? Satua maarti “sat tuara ada”. Satua ento gegaén manusa. Anggoné ngelimurang keneh. Anggoné nuturin anak. Buktiné, dija ada guru nabé nikshain naga. Dija taén ada diksha pariksa lelepi? Sing ada wiku buron di guminé jani. Sing ada sasana buka keto!

Ampura! Taler buron soroh macan. Kocap macan punika nyagrep tur nginum rah Sang Sutasoma. Rah Sang Sutasoma kocap sakadi amerta, ngaranayang ning kenehné Ni Macan. Inget Ni Macan tekén paukudané. Drika raris Ni Macan nunas panugran mangda kadikshain olih Sang Sutasoma. Punika mawinan titiang meled nunasang, napi suksman buron madiksha punika?

Ah! Saja cai jlema bengkung cara Bungkling! Sing ada babad palalintih nuturang guru nabé nikshain soroh buron. Apabuin soroh buron, jlema dogén yén sing “memenuhi syarat” sing dadi madiksha. Kadén cai ngawag-ngawag madiksha ento?

Ampura! Kocap manusia punika pateh sekadi buron utawi pashu. Kocap Hyang Shiwa punika Pashupati utawi rajan buron. Punika mawinan titiang nunasang, napi buron ring satua punika sujatiné jlema sané maraga buron?

Bah! Né mara sajan “pelecehan”. Masak manusa orahang cai patuh tekén buron? Tawang cai manusa ento makhluk utama. Di tengahan manusa ada Atma. Nawang cai Atma? Buron sing ngelah Atma. Sing dadi cai matuhang jlema tekén buron.

Ampura! Yén wénten manusa pateh kadi buron, boya titiang sané matehang.

ibm. dharma palguna

saking: BaliPOst.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (81) : Hangsa

Wenten buron mabulu putih. Batis lan cucukné kuning. Pakantenané cara buron suci. Mawasta Hangsa. Ngelangi kambang Hangsané punika duur yéh telagané. Munyiné ngwaassss ngweeesss ngempengang kuping. Yén nambung, baosanga Hangsa punika makeber ngaja kanginang. Mawinan ngaja kanginang, sawiréh ia teka uli kelod kauh. Kaja kangin muang kelod kauh wantah pratiwimba. Suksmané kocap, Hangsane punika mijil saking api mulih ke toya amrta. Kocap!

Lian ring soroh buron, ring sastra Baliné wénten taler aksara sané mawasta aksara Hangsa. Aksara Hangsa punika taler katon kambang duur bija aksarané. Munyin aksara Hangsané punika magriyengan “…ngggg…” sakadi tamulilingan ngisep sari. Sakadi ngejerang akasa. Ngejerang gumi. Ngejerang awak.

Aksara Hangsa inggih punika patumpukaning Nada, Windu, Arddhacandra. Nada punika kocap mijil saking Suwunging Suwung. Rupané kadi guwat matra matra. Saking Nada mijil Windu. Rupané kadi Surya. Saking Windu mijil kocap Arddhacandra. Rupané kadi bulan asibak.

Ring satuane, buron Hangsa punika kocap ubuh-ubuhan Déwi Saraswati. Buron Hangsané kapiara ring telaga sané akéh madaging sekar Padma warna-warni. Wénten sekar Padma sané mekelopak patpat. Wénten sané makelopak nemnem. Wénten adasa, roras, nembelas, kalih. Wénten taler sekar Padma sané makelopak sewu. Derika ring selagan Padma-padmané punika buron Hangsané punika cliak-cliuk masileman. Ri kala masileman, ipun katon sekadi sungsang.

Ring tattwané, aksara Hangsa kocap taler duén Déwi Saraswati. Aksara Hangsané punika kapiara ring taman pustaka sastra. Kocap dumun aksara punika katon ngambang ring luhuring langité. Aksara Hangsané punika turun alon-alon katon sungsang. Raris matinggah duur bija aksarané. Ring bija aksarané punika aksara Hangsané raris ngadeg. Aksara Hangsa punika sané ngawinang bija aksarané idup. Sakadi maurip. Magriyengan. Sakadi molongin langit. Sakadi nuntun Surya. Nuntun Candra.

Kadi punika katuturang ring satua mwah tattwa. Kadi punika sane prasidha karesepang. Kocap makakalih Hangsane punika mewit saking bija mantra “Hang-Ksah”. Makakalih yukti kocap duén Dewi Saraswati.

Anggén napi Déwi Saraswati ngubuh Hangsa?

Yadiastun maraga Bathari, Déwi Saraswati seneng maubuh-ubuhan. Aksara Hangsané punika raris kaaturang ring rabin idané, inggih punika tabik pakulun Bathara Brahma.

Ri kala Bathara Brahma nguncarang mantra stuti stawa majaya-jaya mamuja Sang Hyang Paramashiwa, aksara Hangsa punika kawaliang ka Bathara Paramashiwa. Ida kocap maparagayan Paramahangsa. Ida sané dumun nedunang “panak” Hangsané punika saking langit. Mangkin Hangsa punika kawaliang ring Sang Paramahangsa.

Gunan satua muang tattwa punika, mangda manusané ngiring Déwi Saraswati. Mangda sareng malajah ngubuh Hangsa di paukudané suwang-suwang. Punapi carané ngubuh panak Hangsa di awak? Yén ten uning ngubuh panak Hangsa, rarisang mataken ring Dewi Saraswati. Kocap Ida megenah ring Pustaka Hati. Kebit-kebitang Pustaka Hatin duéné. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (80) : Sekar Makelopak Siki

Sekar napi sané makelopak wantah asiki? Ten uning titiang, sekar napi punika! Durung naenin titiang manggihin sekar kadi punika. Yén ring satuané, naenin titiang ngwacén. Kocap sané makelopak siki punika mawasta Ékalawé, utawi Ékalawya. “Éka” marti siki. “Lawya” utawi “lawé” mateges kelopak utawi daun. Sakéwanten yén ring satuané punika, boya sekar sané mawasta Ékalawya, nanging soroh manusa, sané masenjata manah utawi panah.

Manusa kadi napi “soroh” Ékalaya punika? Ten lian kirang langkung manusa kadi puniki: ia sakti nanging ten kalugra; ia dueg kéwala sing kanggo; ia bakti-subhakti sakéwanten bhaktinipuné ten katampi; ia parek sakadi parekan nanging sing katerima; di guminé ané ramé ia marasa pedidian.

Ring jagaté wénten kocap para Guru sane kaaturin kewenangan olih parakramané nyelem putihang iwang lawan patut. Ring satuané, guru jagat punika sané matutang Sang Arjuna, tur ngiwangang Ékalawya. Guru ring satua punika merupa Bhagawan Drona. Sangkaning kadalih iwang, punika mawinan kasaktian Ékalawya kabancut. Ilang kasaktian ipuné prajani. Mawali ipun dados manusa tan pasakti. Sang Guru punika matutang Sang Arjuna, mawinan kadadosang “pahlawan”, sané dados menék tuun ring Bhur, Bhwah, Swah Loka.

Yén ring jagat sekala puniki, marupa napi guru sané wenang punika mangkin? Guru punika mangkin sampun nglekas dados “tradisi” sané kari madué kewenangan nyelem-putihang nyén ané dadi muwah nyén ané sing dadi. Dadi kén sing dadi nénten pateh sakadi iwang lawan patut. Dadi kén sing dadi tongosné di pakraman. Iwang lawan patut genahné di tattwa.

Napi mawinan Ékalawya ten kalugra? Wénten mangkin pasaut kadi puniki: santukan ipun éka lawya. Santukan ipun sekadi sekar wantah makelopak siki. Santukan sekar adnyanan ipuné nénten makelopak kalih. Napi nika adnyana makelopak kalih? Wénten bebaosan para wikané, sané mligbagan indik keutaman sekar tunjung sané makelopak kalih. Kocap kelopak kakalih punika pratiwimba geni lan amrta. Api punika menék-menékang. Negeh-negehang. Ngedén-ngedénang. Manes-manesang. Kadi punika pemargin anaké ri kala malajahang awak sakadi Sang Ékalawya ring alasé. Gni punika ten lian sakadi utsaha.

Toya amrta punika tedun saking luhuring langit. Tuun nuun-nuunang. Ngetél di sirahé. Yén toyan amrta punika terus ngetel, sinah belus ubun-ubuné. Tis rasan sirahé. Yén terus buin ngetél, lantas matemu toyan damuhé lawan muncuk api-utsahané. Toya amrta punika kabaos panugran.

Panunggalan utsaha lawan panugran pateh kocap sakadi patemuan muncuk api lawan ketélan damuh, sané ngametuang andus alus. Andus alusé punika sané kabaos kasidhian olih para wikané. Punika kocap suksman sekar tunjung sané makelopak kalih. Sekar punika kocap pralambang kasiddhian. Magenah ring Adnya Cakra.

Ékalawya yukti sakti. Sakéwanten durung molihang amrta. Apin ipuné ngendih murub, durung matemu sareng damuh sané tis hening. Mawinan kasaktian ipuné ical. Panes apin ipuné ngeranayang puun awakne pedidi.

Kasaktian lian kocap lawan kasiddhian. Sakti punika meraga pradhana. Kasiddhian punika panunggalan purusha pradhana. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id

Lumut-lumut Watulumbang (79) : Damar Tan Pakukus

Saang tuh yén tunjel dadi api pesu andus. Yén telektekang warnan andusné kadi putih-putih macampur selem-selem. Bukuné maosang warna selem punika kocap saking sisan tanah sané kari rumaket ring kayu saangé. Sané mawarna kadi putih-putih kocap saking paragan yéh sane kari neket di saangé punika. Yadiastun suba tuh kingking, sajan-sajan tuh, kari kocap saang kayuné punika madaging sisan tanah lan sisan yéh. Kénten taler ring sambuk tuh, ring danyuh tuh, ring ambengan tuh. Yén samian punika tunjel dadi api sinah pesu andus. Patuh taler warnan andusné. Sané putih-putih paragan yéh. Ané selem-selem paragan tanah.

Bukuné maosang tattwan tanah baatan tekén yéh. Yéh baatan tekén api. Punika krana yan telektekang di gumi sekalané, tanah beténan tongosipun saking yéh. Yéh beténan tongosipun saking api. Kéwala yan sampun dados api, kadi saang tuh punika, mabading genahipun maka tiga. Api sané barak paling sor. Yéh maraga andus putih-putih ring tengah. Tanah ring andus warna selem-selem sané pinih luhur.

Napi mawinan mabading? Wantah sakadi punika kocap sané mawasta “rumus alam”. Ri kala kari maurip punyan kayuné, genah tanah pinih sor, yéh ring tengah, api pinih luhur. Ri kala sampun padem punyan kayuné, napimalih sampun dados saang tuh, mabading genah tanah-yéh-apiné punika.

Genah mabading punika baosanga sungsang. Kanikayang nungkalik. Kénten kocap pamargin sang sané kari maurip lawan pamargin sang sané matilar mati. Sané kari maurip sekadi tamiu wawu rawuh, katon prarainé saking arep. Sané mati sakadi tamiu sané matulak, katon tunduné saking ungkur.

Ring satuané, baosanga wénten tamiu sané mulih nuluh jalan tanah. Wénten sané nuluh jalan yéh. Wénten kocap taler sané nuluh jalan api. Pajalan tanah nyatur-désa. Pajalan yéh nuun-nuunang. Pajalan api menék-menékang. Sakadi punika katuturang ring satua-satuané. Kénten bacaanipun ring pustaka aksarané. Kénten baosanga olih para lingsiré nguni. Kénten pangresep kramané sané sampun lumrah kauningin.

Mén kénkén? Jani awaké nu idup. Tanahé ané betén enjekin apang bisa majujuk. Embahan yéhé né parus di tengahan awaké cara tukad gedé. Makembengan cara telaga. Néltél cara peluh. Cara enceh! Apiné suun duur sirah. Yén bes panes, buka puun sirahé puruh. Yén buin pidan awaké lakar mati, mabading pajalané. Api jekjek anggon jalan. Yéh anggon “bensin” apang gedé endihan apiné. Tanahé suun anggon pabaat, apang sing srayang-sruyung ampehang angin, cara layangan pegat.

Aluh ban ngorahang. Sukeh ngresepang. Apabuin lakar nyalanin. Mula kéto. Jlemané mara lekad nyerit, ngeling, bisa ngomong. Makelo-kelo mara bisa ngresepang. Suba kelih mara ia bisa nglaksanain. Depang anaké nyacad. Anak liu ada pelih. Ilang pelih pesu nyaplir. Yadin pesu andus, sing karuan dadi api!

Apa matanai pesu andus? Yén padang puun pesu andus ulian panes matanai, uli dija andusé ento? Uli matanai apa uli padang? Patuh cara nakonang lawatan padidi. Yan semengan lawatané ngeséng kauh, uli dija lawatané ento? Uli di awak apa uli sunaran matanai. Sing kéné sing kéto, depang suba patakoné ento anggon cecimpedan. Apang ada anggon ngorta. Kéwala yan ada koné api sing pesu andus, cara damar tan pakukus, ento orta apa saja? Melah koné yén ento seliksik, alih-alihin. Apang seken tawang tongosné. Apang saja bisa nganggon. ibm. dharma palguna

saking : BaliPost.co.id