Lumut-lumut Watulumbang (97) : Jurang Idep

Idep kocap kadi gunung. Yén idep sakti, kadi di muncuk gunung. Ambuné katon anglayang-layang éndép. Kadi aluh baan nyujuh. Kéwala sing neked limané ditu.

Yén mekita ngalap ambun, kénkén baan medaya. Yadiastun ngelah jan malakar aji sabda-bayu-idep, dija lakar selélégang jané ento? Di muncuk bukit sing ada apa, kéwala suwung. Yadiastun ngelah benang warna telu, Brahma-Wishnu-Ishwara, kénkénang negul ambun? Sing kéné sing kéto, ancrog-ancrogang awaké. Sagét aget, dong bakat usud ambuné. Yén lacur, ulung di jurang` dalem.

Sastrané maosang, ring pantara ning Idep lawan Tutur wénten jurang dalem. Jurang dalem punika kaucap mawasta jurang idep. Tutur punika sané kanirgamayang ambun. Tutur mateges inget, ngeh, utawi sadar ring bahasa Indonésia.

Di jurang idep tongos anaka liu labuh. Yén suba labuh, mebading guminé tepuk. Ané galang dadi peteng. Ané inget dadi ungsap. Ané dueg dadi belog. Ané suci dadi leteh. Ané metaksu dadi campah. Sabda puyung, Bayu inguh, Idep baat. Bhutakala kadén déwa.

Yén ulung di jurang idepé, lantas kénkén? Buin nyumu mongkod gunung. Di subané neked di muncuk, buin ancrog-ancrogang awaké yén mekita ngalap ambun. Yén saget pelih baan maancrogan, tur buin ulung ka jurang idepé, buin nyumu menék gunung.

Wiréh di dasar jurang awaké ulung, di dasar jurangé awaké buin mejujuk. Patuh cara satuan Sisipuse (satua saking Yunani). Kocap I Sisipus ngaba batu gedé kadi perahu ka muncuk bukit. Ulian teleb, neked ipun di muncuk bukité ané cupit. Mawinan cupit, ngeluluk batu ageng punika malih ka dasar bukit. Buin ipun nyumu ngaba batu punika ka muncuk bukit. Sampun di muncuk, malih ngeluluk batu punika ka dasar.

Kadi punika kocap terus-terusan. Menék tuun sing suud-suud, nganti ipun tua. Boya ipun belog. Boya sangkaning otak ipuné mereng. I Sisipus kocap keni sapa (‘kutukan’). Satuwuh idupné ipun ten polih amerta. Amerta punika sané kaucap antasapa, inggih punika srana nyupat sapa.

Sangkaning teleb, bisa awaké neked di muncuk bukit-idepé. Sangkaning ten waspada, labuh di jurang idepé. Mula saja idep. Sing lénan teken idep, ané ngeranayang neked di muncuk, utawi neked di dasar jurang.

“Sabda ening yén bayu jati ening. Bayu ening, yen idep jati ening. Idep ening sangkaning tuturé manon!”

Wénten teori kadi punika ring lepitan lempir sastra Baliné. Daging teori punika kadi undag-undagan tumpang telu. Munggah apisan, rawuh kocap ring sabda jati ening. Munggah ping kalih, rawuh ring bayu jati ening. Munggah ping tiga, idepé jati ening. Sampun mawasta di puncak. Ten malih wénten undagan. Santukan undagané wantah tumpang telu. Punapi carané ngeliwatin jurang mangda rauh ring tutur manon?

Napi Tutur Manon punika? Sira sane ngeh (matutur), nika sané nyingakin (manon). Upamin ipun: “matutur ikang Atma ri jatinya”. Teges lengkara punika, inget Atma ring kasujatiané. Atma sané sampun ngeh ring jatitattwané, sané kaucap Sang Hyang Manon. Ida sané kanirgamayang kadi anglayang-layang duur muncuk bukité.

Kocap boya sangkaning ngancrog-ngancrogang awak di muncuk gunungé pacang manggihin Tutur Manon, sakéwanten yén mewali tedun saking muncuk. Di bongkol gunungé maumah, dadi cara anak biasa. ibm. dharma palguna

saking: BaliPost.co.id