Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Toko Online terpercaya www.iloveblue.net
Toko Online terpercaya www.iloveblue.net

Friday 23 April 2010

Paksi Lara

olih: I Komang Gedé Héndra Arismawan


Paksi Lara

Tan kaarepang pacang maurip

Durung embas mautsaha katundung

Kadi swecaning Widhi

Tan sida ngulah I Paksi

Manadi I Paksi Lara ngurip ring sekala

Pramangké kasayangan

Pangacepé riwekas gumanti maguna

Tutur kadarman genah matinggah

Sakancan widia pinaka ambara

Doh saking paumahan

Sang Lara ngeberang raga

Malajahang angga nyagjag genah mapaguru

Ngimbang katempuh Sanghyang Bayu

Disubané misi

Pacang mawali sada nguci

Nguci indiké né sujati





olih: Ketut Sariani

Lingsir



Bayuné ngancan maendukan

Makipekan tuara nyadia

Madelokan menek sayan ulap

Mangicir paningalanné maliat tuun

Runuh bayune mapapasan ring anaké busung

uyung puruhé bakat kelidin

nyelémpoh sakadi danyuhé ulung

ramé mabriuk

anaké tuah nolih

bangun mabekel rapuh

nyadia padidi kéwala bakat némpél témbok

magaang bisa sambilang manyilapin

sisan-sisan sarin tanah

ngisinin sisan idupé

mangenepin tuuh bajang nyanggra lingsir

matekep paliaté lamur

lelor majukut sambel sera

gadang-gadang sampun ngliwat

mangkin tuah nyelémpoh laut matédoh

ngantosang uripé lamur

ngancan tusing maumur





Rindu ring Ibu



Selid sanja kumpulan raos bakat ingetang

Samian maguna lan samian patut laksanayang

Pitutur anak tua

Pitutur sané mautama

Sami mekelin anak alit sané maguna

Surat-surat sané mautama lautan simpen

Tindakan lantang

Madaging aketan-aketan cita

Bungan rasa makembang makendelin raga

Ngiring ibu...

Sarengin titiang okan ibu

Putrin ibu mangkin sampun bajang

Sampun wénten tresnan lantang

Ngantungan urip

Mawali ibu ring ragan titiang

Rindu atin putrin ibu

Maguyang manah laut makeber ngindang

Ical malih rasa rindu kauyak gulem

Sedih kasih-asih

Matimpalan ujan sabeh maliah toya puek

Ibu tiang sebet kaiket tali seket

Mriki ibu sarengin

Bingung titiang matindakan ten wénten ibu ngraosin

saking: http://www.balipost.com/mediadetail.php?module=detailberitaminggu&kid=19&id=29636

Sujati

Olih I Nengah Konten

Dumadak I Ratu suéca/ manuntun raina wengi/ lamakane sida jua/ alang apadang kapanggih/ weruh ring sané sujati/ né langgeng sida katemu/ ring Ratu titiang ngaula/ ngaturang sikian puniki/ nyadia nyuun/ suécan I Ratu ring titiang// (pupuh durma) Kakawi olih dr. Ida Bagus Rai.

Manut sakadi teges geguritan sane kawedar ba duur, manyuratang indik nyukserahang angga sarira majeng ring Ida Sanghyang Widhi, tetujoné mapinunas mangda Ida mapaica pamargi mangda uning indik sané kabaos ''sujati'', turmaning mangda Ida manuntun pamargi sané galang apadang, mangda kacunduk ring sane kabaos langgeng, ring panguntatné mangda prasida kapanggih.

Puniki taler indiké sané sakadi punika, sajeroning cakepan suci Brihadaranyaka Upanisad I.3.28, taler maosang pamargi indik mapinunas ring Ida Sanghyang Widhi, pamarginé utawi panuntuné sané patut laksanayang utawi marginin sakadi sané kasurat puniki: Asato ma sadganaya/ tamaso ma jyotirgamaya/ mrtyurma mrtagamaya//. Tegesnyané; Pinunas tuntun titiang saking sané kabaos nénten patut mangda nemoning sané patut, tuntun titiang saking kagelapan mangda kacundung ring sané terang, tuntun titiang saking kamatian mangda nemoning kauripan sané abadi.

Mangda prasida kacunduk sané sakadi punika sané patut laksanayang turmaning marginin mangda prasida uning napi sané kabaos ''sujati''. Inggih punika mangda jatmané nglaksanayang sané kabaos ajahan bakti, karma, lan jnana marga. Sakadi sané kabaos ring sor puniki tan wénten anak nyidayang/ tan makarya angan akedik/ jag nyodog meneng kémanten/ kadi togogé puniki/ yéning makayun né mangkin/ bebas saking karya iku/ selegang pisan makarya/ madasar sepi ing pamerik/ yéning durung/ tan nyodayang pacang bebas//. (pupuh sinom) kakawin oleh dr. Ida Bagus Rai. Mangda prasida uning ring sane kabaos ''sujati', jatmané mangda makarya utawi malaksana, sampunang meneng sakadi togog, yéning mapikayun mangda uning sané kabaos ''sujati'' selegang pisan makarya utawi malaksana, yéning durung prasida makarya utawi malaksana sakadi sané ba duur, nénten prasida kauningayang sané kabaos ''sujati''. Punika ngawinang urip ring jagaté dados jatma patut makarya utawi malaksana. Manut sakadi sané kabaos sajeroning cakepan suci Bhagawadgita, III.8: Makarya manut sakadi sané sampun kawedar utawi katentuang punika banget becik yéning wandingang sakadi sané nénten makarya, yéning nénten makarya angga sarira punika nénten prasida kapiara. Yéning sampun makarya utawi malaksana mangda pikayunané kasikiang ring Ida Sanghyang Widhi, taler sajeroning Bhagawadgita sané marupa geguritan sané kakawi olih dr. Ida Bagus Rai maosang Uduh Déwa sang Arjuna/ sikiang kayuné mangkin/ ring Beli sami acepang/ baktin Idewa pang tulus/ tetepang ngaturang sembah/ Beli mamuji/ pacang nerima I Déwa//. Tan malih I Déwa nyandang/ ngudiang-ngudiang sajawanin/ ngaturang ragan I Déwa/ sampunang I Déwa takut/ serahang jua makejang/ tekén Beli/ pasti mangguh karahajengan//. Mungguing pituduh agama/ anak mula polos wiakti/ inggih ngaturang sinamian/ ring Ida Hyang Maha Agung/ nunas ica mangda Ida/ lédang ugi/ mapicayang pasuwecan// (pupuh ginada).

Ngruruh sané gumanti kabaos ''sujati'' banget pisan méweh, yéning sampun tetujon ingkup turmaning kadasarin antuk laksana utawi makarya sakadi sané sampun kawedar ri sajeroning cakepan-cakepan suci ba duur, unteng pamarginé mangdannyané nyukserahang angga sarira turmaning sikiang pikayunané, dasarin antuk manah sané lascarya, punika taler nénten rered-rered ngaturang sembah bakti majeng ring Ida Sanghyang Widhi. Yéning sampun asapunika parilaksana nganutin sakadi sané sampun kawedar punika pastika sampun napi sané kabaos ''sujati'' prasida pacang kauningin utawi kapanggih.


saking: http://www.balipost.com/mediadetail.php?module=detailberitaminggu&kid=19&id=29635

Ngrereh Déwa Ulah Buta

Olih: W. Suardiana

Mangkin, kesadaran umat Hindu nglaksanayang sembahyang sampun nénten malih kasumangsayan, duaning yéning wénten karya ring kayangan ageng ring sajebag Bali kantos ka dura Bali makéh kramané rauh tangkil. Asapunika taler ri tatkala wénten rerainan sakadi tumpek, purnama, piodalan, lan rerainan sané tiosan, sampun makéh kramané rauh tangkil ngaturang bakti ring sasuhunan. Sakéwanten, pangrauhé ka kahyangan nénten kaserengin antuk parilaksana sané manut ring sesuduk anak sembahyang. Indiké puniki kacihnayang antuk kari makéh kramané lunga sembahyang nganggén panganggo sakadi anak ka mall; ané istri-istri nganggé pepayasan sarwa mael tur makwaca langah, asapunika taler sané lanang-lanang nganggé kampuh sutra mael saha pepayasan destar sakadi destar raja-raja zaman ilu.

Tiosan ring busana sané norak, taler parilaksanan sameton Baliné ri tatkala sembahyang ka kahyangan taler patut kasalinin. Upaminipun, ri tatkala ngantri pacang ngaturang pangubakti ring panataran, genah ngaturang bakti. Sering kaulané matungsek-tungsekan, saling sikut, saling maluin, ngrereh genah mangda polih dumunan ngaturang bakti. Indiké puniki pacang ngawinang pikobet, napi malih yéning pecalang duéné nénten prasida ngatur sang sané jagi maturan. Napi malih kori genah ngranjing ka jeroan cupit, ngangsan robed sampun pamarginé.

I riki majanten asapunapi solah manusané kasujatiannyané ri tatkala ngrereh sané kawastanin ning, nénten ja madasar ning, sakéwanten biuta. Yén selehin daging pustaka suci duéné, tetujon i raga ngaturang bakti ka kahyangan boya ké ngrereh kaeningan manah? Manut ké parilaksanané sembahyang nganggé wastra putih tur ri tatkala pacang ngranjing ka jeroan ring koriné matungsek-tungsekan. Sakadi iklan ring TV-né, ipun i itik prasida saling guluk sareng timpal, ngantré ring genahé cupit nénten sakadi i raga rauh sembahyang manten masuksuk.

Déwa ya, Buta ya, Manusa ya

Déwa di déwéké! Asapunika baos anak wikan. Manusané prasida matuh-matuh sifat déwa yéning parilaksanannyané nénten lémpas ring darmaning agama miwah darmaning negara, taler manut ring sesana soang-soang. Samaliha, kabaos buta, yéning i manusa nglarang parilaksana sané ngadug-adug, lémpas ring uger-uger. Yéning meled gumanti prasida kabaosang Déwa, pastikayang dumun parilaksanané nénten lémpas ring sesana, nénten naenin mabar awig-awig.

Mangkin, parilaksanan kramané méweh pisan narka duaning makasami mawacana becik, sakéwanten ring ungkuring wacana, solah ngipuk. Parisolah puniki kacihnayang taler ring parilaksana duk ngaturang sembah. Saking ngawit pakubonan kantos genah ngaturang sembah, parisolah kramané wénten sané sliwah. Busana norak, basa-basita ngacuh, taler semita mrakpak. Yan selehin niri-niri, yadiastun nénten makéh sané malaksana kadi punika, nanging sakadi baos paribasané aduk sera aji kéténg, asiki malaksana iwang makasami keni ius kaon.

Ka genah suci (Sad Kayangan miwah Dang Kayangan, pura panti, paibon, dadia, mrajan) miwah sané lianan boya ké genah ngrereh kasujatian sekala, sakéwanten yan ring sekala sampun nénten mupuh napimalih ring niskala duhkapan pacang mangguhang kasujatian. Yén ka kayangan sampun makta solah kadi buta, matungsek-tungsekan kadi kabaosang ring ajeng, duhkapan pacang mangguhang Déwa, méh-méhan manggihin buta!

saking: http://www.balipost.com/mediadetail.php?module=detailberitaminggu&kid=19&id=29633

Satak Juta

Olih Mas Ruscitadéwi

Pis satak juta rasayang tiang bek sajan. Kéwala pis amunto sing ada artinné yéning bandingang tekén tresnan matua luh muani sané setata aptiang tiang.

“Yéning ulian pipis satak juta tiang nyidayang makatang rasa tresnan mémé bapanné Bli Madé kurenan tiangé, sinah luung pesan,” kéto tiang mapitungan padidi, sambilang nyuahin Luh Éka pianak titiangé ané adiri.

Tiang tusing bisa ngampet demen, suba marawat di matan tiangé, Luh Éka kaempu lan kasayangin olih Pekak lan Dadongné.

“Dumadak ulian pipis satak juta ento, I Mémé lan I Bapa nyak las nrima tiang dadi mantu, dadi kurenanné Bli Madé,” kéto tiang ngrimik padidi. Luh Éka pianak tiangé matolihang, mirib ia marasa héran méméné mamunyi padidi, kéwala ia sing matakon. Becat-becat ia nyemak tasné, turin malaib menék ka mobil, ané lakar setirin tiang.

Luh Éka, pianak tiangé totonan mara kelas 1 sekolah dasar. I pidan dugas, kulawargan titiangé tondén kena baya, Luh Éka biasa kaatehang masuk olih bapanné, kurenan tiangé, Bli Madé Sukèrta. Dadinné sasukat Bli Madé, kaukum sangkaning nyalukin kapelihan bapanné, tiang ané ngatehang Luh Éka ka sekolah.

“Dumadak ulian pipis satak juta, Bli Madé becak bébas uli penjara, dumadak di subané Bli Madé bébas, mémé lan bapa, bisa ngajiang tiang,” kéto dogén pinunas tiangé.

Seka becik mas-masan tiangé adep tiang, mobil tiangé masih adep tiang. “Kadung ja besik dogén ngelah mobil, né penting tiang nyidang buin mapupul ajak kurenan,” kéto pangaptian tiangé sambil nyerahang pipis satak juta ka matuan tiangé ané muani.

Mirib, matuan tiangé luh muani suba ngancan kresep, unduk pitresnan tiang lan Bli Madé kapininan kulawarga. Ento mirib ané nganayang matuan tiangé ané muani sesai malali ka penjara, tongos kurenan tiangé maukum. Pang kuda kadén matuan tiangé ngorahang matemu ngajak kepala penjarané. Sabilang ningehang unduk ento, ketug-ketug tangkah tiangé, rasa demen rasayang tiang nengsek, cara tusing nyidang tambakin.

Jani, kurenan tiangé nyidang pesu uli penjara. Saja dingehang tiang, kurenan tiangé pesu krana waneng hukumanné mula amonto. Patakon nyaman-nyaman tiangé jumah ané setata nakonang unduk pelakun pipisé ané satak juta, tusing cawis tiang. Nyak kija ja lakun pipisé tusing sangetang tiang, né penting, kurenan tiangé pesu uli penjara. Né penting, panak tiangé Luh Éka nyidang matepuk ajak bapanné.

Sedeng demen-demenné tiang makangen-kangenan ajak Bli Madé kurenan tiangé, saget tiang ningehang satua jelék pesu uli bibih Bli Madéné.

“Mimih nyajang sajan i bapa, kadén nak ka penjara nelokin Bli, jeg ka penjara ngalih pejabat penjarané, laut matetawahan unduk tongos pagawé negeri. Koné suba maan tongos, ajinné aji satak juta. Kija kadén i bapa maan pipis anggana meli kursi pagawé negeriné ané lakar tegakina baan I Nyoman...,” kéto Bli Madé ngorta sambilanga masebeng jengis. Kondén pegat satuanné Bli Madé, sagét rasayang tiang panyingakan tiangé makunang-kunangan, bayun tiangé runtag, laut tiang ensap tekén padéwékan.

Mara inget, dapetang tiang, ragan tiangé suba di kamar di duur pasaréanné. Di tebénan tepuk tiang Bli Madé lan panak tiangé Luh Éka nguwut batis tiangé. Uli semunné ngenah sajan Bli Madé sing nawang unduk, tur marasa sangsaya tekénang padéwékan tiangé.

"Uli pidan Gék gelem, dadi sing taén maorahan tekén Bli?" kéto Bli Madé matakon alus.

"Ampurayang Bli, Gék, mirib krana baet ngenehang Bli, ngemasin Gek gelem, jani Bli suba teka, suba mulih, da buin anggona keneh," kéto buin Bli Madé ngaraos. Cingakin tiang panyingakanné barak, sedih ia nepukin tiang buka kéné.

Tiang sing dot Bli Madé, ané mara sajan ngrasayang udara bébas marasa sebet, lawan-lawanang tiang bangun. Ngedénang tiang bayun tiangé, tiang makenyir. Bli Madé milu makenyir. Kenyir Bli Madéné rasayang tiang manis sajan cara kenyiré ané pidan duges tiang nu matunangan.

Nyingakin kenyir Bli Madéné prajani ilang sebet, pedih, lan inguh tiangé. Ané rasayang tiang tuang rasa bagia lan angayubagia ring Sanghyang Widhi sangkaning tiang kapicayang galah mapupul buin ajak kurenan lan panak tiangé. Bisa mapupul cara janiné dogén suba tan kadi-kadi rasa bagia tiangé. Tusing buin tiang sebet tekéning pipis satak juta ané suba juanga baan matuan tiangé, bapanné Bli Madé.

Ngingetang unduké ento makebris kedék tiang padidi.

"Yéh nak nguda jani Gék kedék, ada ané soléh di awak bliné?," paling Bli Madé malihan awaknné, uli duurné kagrépé, boongné, kupingné, bibihné, bajunné, konyangan kabalihin. Parisolahnée ento ngranayang tiang sumingkin kedék.

"Tusing Bli, tusing ada ané soléh sid néwék Bliné," kéto tiang ngorahin ia sambilang ngampet kedék.

"Man kéto nak nguda dadi Gék kedék, suud niwang, suud ngeling jani kedék, da nyén suud kedék dadi ngeling, dék-dék ling, dék-dék ling," Bli Madé ngendiang tiang, cara ngendingan anak cenik pusuh.

"Jani tiang kal nyatua, kéwala Bli harus majanji tuasing dadi pedih nah," tiang natangin Bli Madé.

"Unduk apa? Da gén nyanan Gék nyatuang untuk Gék mamitra nah," Bli mapi-mapi pedih. Kéwala penyingakané kijep-kijep, ngenah sajan ia macanda.

"Tenang gén, tiang sing taén ngelah mitra, makeneh ngelah mitra dogén tusing taén. Né unduk pipis satak juta ané punduhang tiang uli tabungan, ngadep mobil, lan ngadep mas-masan" kéto tiang nyarita.

"Pipis satak juta? Pipis satak juta ané anggona ngalih tegakan pagawé negeri kapinang bapan Bliné, ané banga adin Bliné, I Nyoman Wati ento, pipis satak juta ento... ."

Tusing baang tiang buin Bli Madé nglantangang munyinné. Tekep tiang bibihné aji anggutan. Bli Madé bengong, panyingakanné barak, kéwala matalang.

"Bli suba majanji tusing pedih, Bli harus satia tekén semaya, Bli sing dadi pedih," tiang nengsek kurenan tiangé apanga tusing pedih. Endahang tiang ya, ginikang tiang bangkiangné, gelut tiang, diman tiang, sambilang tiang kedék kékék-kékék.

Panak tiangé Luh Éka, masih milu nuutang, maganti-ganti tiang ngéndahang Bli Madé, maganti-ganti tiang gelut, nginikang lan niman Bli Madé, kanti ilang gedeg lan pedihné. Jani Bli Madé milu kedék cara tiang lan Luh Éka-né.

"Péh buin i raga bakat belog-beloganga tekén i bapa, mula ja i raga jak dadua belog, Gék lan Bli seken-seken belog. Suba Bli nyak ngantiin togos i bapané di penjara, jani Gék buin ngantiin pamelin kursi pagawé negeriné adin Bliné. Nyoman Wati, panak paling kesayangan i bapané. Mula cocok i raga makurenan, patuh-patuh belog," kéto abetné Bli Madé sambilanga ngagas duur.

"Tiang nyak ngemang pipis satak juta ento krana kadén tiang anggona mesuang Beli uli penjara. Bas kaliwat demen tiangé ningehang Bli bébas uli penjara, ngranayang tiang sing pedas matakon lakar anggona gena pipis totonan. Yén sing Bli ngorahang i bapa kapenjara boya ja tuah ngurusang Bli, kéwala pepesan mabisnis tegakan pagawé negeri ajak oknum pejabat penjarané, berek tiang tusing madaya pipis tiangé ané satak juta ento anggoné meli kursi. Tuni saja tiang makesiab, sebet tekén pipis tiangé ané satak juta ento, kéwala jani rasa sebet tiangé suba kakalahang olih rasa bagia sangkaning Bli suba jumah, ngenemin Luh Éka, turin ada di samping tiangé. Kalingké pipis satak juta, kadirasa amiliar tusing lakar ada bandingané tekén kalegaan tiangé jani, nepukin Bli suba bébas."

Bli Madé ngidemang panyingkanné. Tangkahné kebut-kebut, rasayang tiang ya mautsaha ngampet elingné.

Bli Madé tusing mamunyi apa-apa buin. Sahasa ia ngelut awak tiangé. Tekek sajan, cara tusing dadi kelésang.


saking: http://www.balipost.com/mediadetail.php?module=detailberitaminggu&kid=19&id=28773